Tabaksfabrikant Philip Morris vroeg de afgelopen jaren het handelsdirectoraat van de Europese Commissie om in landen buiten de EU te ageren tegen tabaksregelgeving. Dat blijkt uit vrijgegeven e-mails, opgenomen in een rapport dat de enorme tabakslobby in de EU op een rij zet.

Door de webredactie

De tabaksproducenten Philip Morris International (PMI) en British American Tobacco (BAT) hebben tussen 2023 en 2025 de hulp van de Europese Commissie ingeroepen om maatregelen tegen tabaksproducten in landen buiten de EU te bestrijden. PMI vroeg de directoraten-generaal voor Handel (TRADE) en Nabijheid en Uitbreiding (NEAR) om in het geweer te komen tegen tabaksregelgeving in onder meer Brazilië, India, Mexico, Thailand, Taiwan en Turkije. Dat blijkt uit e-mailcorrespondentie die de Franse antitabaksorganisatie Contre-Feu (voorheen Alliance Contre le Tabac) met een beroep op openbaarheid van informatie van de Europese Commissie heeft verkregen. De e-mails zijn opgenomen in een breder rapport ‘Behind closed doors’ over de lobby van de tabaksindustrie in de Europese Unie van STOP in samenwerking met Contre-Feu.

Uit de vrijgegeven correspondentie blijkt hoe PMI van DG TRADE vroeg om in handelsoverleggen bezwaar te maken tegen een verbod op verhitte-tabaksproducten in Brazilië, India, Mexico, Thailand en Taiwan. Met het argument dat in de EU geproduceerde producten in strijd met het Vrijhandelsverdrag in deze landen worden belemmerd, vroeg PMI het directoraat-generaal om in het kader van bijeenkomsten van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) bezwaar te maken tegen de tabakswetgeving. Via de DG’s TRADE en NEAR hoopte PMI ook een Turkse regel onderuit te halen die bepaalt dat in Turkije verkochte tabaksproducten ten minste 30 procent lokaal geproduceerde tabak moeten bevatten.

BAT zocht in 2024 ook contact met het DG TRADE. Dat ging over een verhoging van importbelastingen op e-sigaretten in Saoedi-Arabië. BAT vroeg het directoraat-generaal om de zaak aan de orde te stellen tijdens een bijeenkomst van het WTO Committee on Market Access. Opmerkelijk, omdat BAT sinds Brexit geen Europees bedrijf meer is en bovendien geen e-sigaretten naar Saoedi-Arabië exporteert.

Vooral lobby richting armere landen

Het rapport constateert dat het wel heel opvallend is dat PMI, een particulier bedrijf, de handelsmacht van de EU inschakelt om met name in lage- en middeninkomenslanden (LMIL) antitabakswetgeving te dwarsbomen. Juist die landen worden door de tabaksindustrie bewerkt om nieuwe afzetmarkten te vinden voor haar producten. Tachtig procent van de rokers wereldwijd woont in LMI-landen, waar de tabaksindustrie een actieve lobby voert om tabaksregelgeving tegen te houden en nieuwe generaties aan de nicotine te krijgen. Maar juist een tabaksverslaving zorgt dat armoede voortduurt en de economische groei van huishoudens wordt belemmerd. De onderzoekers schrijven dat PMI de disbalans in economische macht tussen de EU en de LMI-landen gebruikt voor het eigen commercieel gewin. “Deze bevindingen illustreren het beeld van een privébedrijf dat verslavende, dodelijke producten verkoopt en de EU gebruikt om zich te mengen in de soevereiniteit van LMI-landen om beleid uit te voeren ter bescherming van de gezondheid van hun bevolking”, aldus het rapport.

Europarlementariërs: ‘Dit had niet gemogen’

“Dit is precies waar de FCTC voor is opgezet, om dit te voorkomen”, zegt Tilly Metz, lid van het Europees Parlement voor de Groene Partij tegen Politico in reactie op de onthullingen. “Het ondermijnt zowel het publieke vertrouwen als de geloofwaardigheid van de EU als wereldleider in tabaksbestrijding.”

Haar collega van de Socialisten & Democraten-fractie en voormalig Europees Commissaris van Gezondheid Vytenis Andriukaitis vindt ook dat de Europese Commissie “niet de belangen van de tabaksindustrie kan vertegenwoordigen” noch “andere landen onder druk kan zetten” om hun tabaksbeleid te verzwakken. En Barry Andrews van de Renew Europe Group zegt: “Deze regelmatige bijeenkomsten met lobbyisten van Big Tobacco en de stortvloed aan e-mails hadden niet mogen plaatsvinden.”

€ 14 mln. per jaar voor tabakslobby

Behalve deze lobby via het handelsdirectoraat, beschrijft het rapport ook de immense lobby van de tabaksindustrie en frontorganisaties op alle niveaus binnen de EU. De opsomming hoeft regelmatige lezers van TabakNee niet te verbazen. De onderzoekers telden 49 organisaties en lobbykantoren die actief proberen het tabaksbeleid van de Unie te beïnvloeden. Deze organisaties hebben ten minste 139 lobbyisten op de loonlijst en geven samen bijna 14 miljoen euro per jaar uit aan de lobby. In recente jaren zijn er flink wat nieuwe lobbygroepen bijgekomen die in de woorden van de opstellers “een versie van ‘harm reduction’ promoten waar de industrie vooral zelf beter van wordt en die uitzonderingen bepleiten voor alternatieve tabaksproducten”.

Zoals ook blijkt uit TabakNee’s overzicht van lobbycontacten in het Europees Parlement, zijn tabakslobbyisten niet weg te slaan uit het parlement. De onderzoekers vonden 257 ontmoetingen van tabakslobbyisten met Europarlementariërs tussen januari 2023 en september 2025. Dat is vermoedelijk een onderschatting, want TabakNee telde sinds juni 2024 al 265 ontmoetingen.

Commissie meldt ontmoetingen niet

De ontmoetingen van lobbyisten met Europarlementariërs worden tenminste nog vermeld in het EU Transparantieregister. Dat kan van ontmoetingen binnen de Europese Commissie niet worden gezegd. In dezelfde periode 2023-2025 werden slechts vijf ontmoetingen gemeld, terwijl alleen uit de door Contre-Feu opgevraagde documenten is op te maken dat er vele ontmoetingen meer zijn geweest.

Ook op het derde niveau van de EU, de Europese Raad, laat de tabakslobby zich gelden. De ministerraden en de raad van regeringsleiders worden beïnvloed via landen waar de tabaksindustrie een economische factor van belang vormt. Met name via Italië en Griekenland, maar ook Duitsland, Zweden, Spanje en Hongarije laat de tabaksindustrie haar invloed gelden in de beleidsontwikkeling van bijvoorbeeld de herziening van de Tabaksaccijnsrichtlijn, die nu in de EU aan de orde is.

‘Leg FCTC-artikel 5.3 wettelijk vast’

De enorme lobbymacht van de tabaks- en nicotine-industrie die het rapport maar weer eens aan de kaak stelt, brengt de opstellers tot drie aanbevelingen. De EU en al haar instituties moeten het antilobbyartikel 5.3 van het WHO-Kaderverdrag inzake Tabaksontmoediging (FCTC) verder implementeren en beter naleven. Dat betekent bijvoorbeeld dat alle directoraten van de Europese Commissie transparant moeten zijn over hun contacten met de tabaksindustrie, in plaats van alleen de DG’s die direct over tabakswetgeving gaan (Gezondheid en Fiscale Zaken). Ook moet meer transparantie worden betracht bij het vrijgeven van documenten onder de vrijheid-van-informatieregelgeving. Contre-Feu kreeg een deel van de opgevraagde documenten niet, dan wel deels onleesbaar gemaakt, onder verwijzing naar de commerciële belangen van de tabaksindustrie. Ten derde moet de EU haar diplomatieke invloed vrijwaren van invloed door de tabaksindustrie.

De auteurs voegen daaraan toe dat deze aanbevelingen moeten worden opgenomen in wettelijk bindende regelgeving. Rookpreventie Jeugd bepleit hetzelfde ook al jaren voor de Nederlandse overheid inclusief het parlement. De stichting heeft daar zelfs een compleet wetsontwerp voor klaarliggen.