Een open brief aan de Europese Commissie waarin een soepeler belastingbeleid voor tabaksalternatieven wordt bepleit, brengt een lange lijst van artsen en wetenschappers aan het licht die zich voor het karretje van de nicotinelobby lieten spannen. Lobbyvehikel EU Reporter is de boodschapper.

Door de webredactie

Maar liefst 83 artsen en wetenschappers heeft de internationale nicotinelobby weten te strikken om een open brief aan de Europese Commissie over harm reduction (‘schadebeperking’) te ondertekenen. De brief, die op 1 september is gepubliceerd op de website EU Reporter, pleit voor Europees beleid dat de overstap van sigaretten naar vermeend minder schadelijke alternatieven als e-sigaretten, verhitte tabak en nicotinezakjes stimuleert in plaats van ontmoedigt. De brief protesteert tegen plannen van de Europese Commissie om de accijns op deze alternatieve nicotineproducten min of meer gelijk te trekken met traditionele tabak. Op deze manier probeert de lobby invloed uit te oefenen op de aankomende herzieningen van de Tabaksproductenrichtlijn (TPD) en Tabaksaccijnsrichtlijn (TED).

De lange lijst van medici en wetenschappers uit alle delen van de wereld en verwijzingen naar wetenschappelijk ‘bewijs’ moeten de brief het karakter van onafhankelijkheid geven. Niets blijkt echter minder waar. Het initiatief tot de brief werd volgens EU Reporter genomen door cardioloog Konstantinos Farsalinos, een bekende pleitbezorger van schadebeperking. In een recent interview op de Roemeense website Digi24, waarboven staat dat het is betaald door Philip Morris International (PMI), geeft Farsalinos de vaste argumenten van de tabakslobby voor schadebeperking. Onder de kop ‘Mythes over nicotine en het gebrek aan dialoog met het publiek, grote obstakels voor tabaksbestrijding’ stelt Farsalinos dat het niet de nicotine is die sigaretten schadelijk maakt, maar de teer uit verbranding en dat consumenten toegang moeten kunnen hebben tot wetenschappelijk gefundeerde informatie over minder schadelijke alternatieven voor sigaretten.

Farsalinos was in 2020 samen met onder anderen immunoloog Jacques Le Houezec en hoogleraar Volksgezondheid Anastasia Barbouni, beiden ook ondertekenaars van de open brief, auteur van een artikel waarin de hypothese werd opgeworpen dat roken zou helpen tegen Covid-19.

Adviseur van tabaksindustrie

Op de lijst van ondertekenaars komen we meer bekende namen tegen. Zoals Karl Fagerström, die vorig jaar nog werd aangekondigd als spreker tijdens een lobbymiddag van Business Sweden in Nieuwspoort over harm reduction, dat na tijdig ingrijpen van Rookpreventie Jeugd en Gezondheidsfondsen voor Rookvrij niet is doorgegaan. Fagerström werd aangekondigd als klinisch psycholoog en nicotine- en tabaksonderzoeker die in 1999 de medaille van de Wereldgezondheidsorganisatie voor uitmuntend werk in tabaksontmoediging kreeg. Onvermeld bleef dat Fagerström door Philip Morris International (PMI) en British American Tobacco (BAT) werd betaald voor hulp bij de ontwikkeling van tabaksalternatieven en dat hij in ieder geval in 2018 als adviseur verbonden was aan het grootste Zweedse snusbedrijf Swedish Match, dat in 2022 werd overgenomen door Philip Morris.

Huisarts gaf ongezien vape-recepten

Een andere ondertekenaar is de Australische huisarts Carolyn Beaumont, die vorig jaar in opspraak raakte omdat ze een website opende waar mensen zonder consult gemakkelijk een recept kregen om vapes te kopen. Ook kwam toen aan het licht dat ze op scholen voorlichting gaf over vapes, terwijl ze ook geld ontving van de tabaksindustrie.

Spaanse chirurg roemt ‘Zweeds succes’

Nog een naam die veel vraagtekens oproept is die van Fernando Fernández Bueno, oncologisch chirurg en hoogleraar aan de Universiteit van Alcalá de Henares in Madrid. Fernández is medeoprichter van de International Association on Smoking Control and Harm Reduction (SCOHRE) en van het Spanish Medical Platform for Tobacco Harm Reduction (PRDT). Beide organisaties zijn mede-afzender van de brief.

Als woordvoerder van de laatste organisatie nam Fernández in 2023 deel aan een bijeenkomst in het Europees Parlement die was georganiseerd door het Britse tijdschrift The Parliament. De bijeenkomst ‘Shaping Europe’s Beating Cancer Agenda: Science, Policy, and Innovation’ was gesponsord door twee libertaire organisaties, het Griekse European Expression (Evropaiki Ekfrasi) en het Italiaanse Instituto Bruno Leoni. Fernández hield er, in aanwezigheid van verschillende Europarlementariërs, een pleidooi voor het stimuleren van e-sigaretten als minder schadelijk alternatief voor sigaretten. Daarbij verwees hij naar het Zweedse ‘succesverhaal’, een vast argument van de harm reduction-lobby waarin het lage rokerspercentage in Zweden wordt gekoppeld aan e-sigaret- en snusgebruik. Daarnaast pleitte hij voor herziening van het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie, omdat die te halsstarrig vasthoudt aan het bestrijden van alle nicotineproducten.

Organisaties van vapers en industrie

Behalve door SCOHRE en PRDT wordt de open brief ook onderschreven door European Tobacco Harm Reduction Advocates (ETHRA), een verzameling van Europese belangenverenigingen van vapers, de Italiaanse Medical Observatory on Harm Reduction (MOHRE) en de Amerikaanse organisatie Tobacco Harm Reduction, Inc. uit Florida. Die laatste organisatie wordt geleid door Lindsey Stroud, die volgens haar sprekersbiografie voor het Global Tobacco and Nicotine Forum 2025, ook senior fellow is van de Taxpayers Protection Alliance. Daarnaast is ze ook bestuurslid van de American Vapor Manufacturers brancheorganisatie.

EU Reporter is lobbyvehikel

Ondanks de lange lijst van namen met indrukwekkende functies die wetenschappelijke onafhankelijkheid suggereren, blijkt uit alles de betrokkenheid van de nicotine-industrie. Dat EU Reporter zich leent voor het verspreiden van zo’n lobbydocument is niet verwonderlijk. Het medium werd een paar jaar geleden door Politico als lobbyvehikel ontmaskerd. EU Reporter, dat zich als journalistiek nieuwsmedium voor Europese beleidsmakers voordoet – ‘onafhankelijke media voor een beter debat’ is de ondertitel –, blijkt vooral een betaald podium voor bedrijven om hun lobbyverhaal onder de ogen te brengen van Europese politici en bestuurders. Dus als de eigenaar van EU Reporter, Colin Stevens, in een apart verhaal de open brief zonder enig weerwoord nog eens extra onder de aandacht brengt, dan weet u hoe het zit.