OPINIE
Tijdens de behandeling van de rechtszaak van Stichting Rookpreventie Jeugd, de Gemeente Amsterdam en 14 andere partijen tegen de beslissing van het ministerie van VWS niet in te grijpen bij de flagrante overschrijding van de emissienormen door de sjoemelsigaret deed de tabaksbranche een opmerkelijke uitspraak. Het komt erop neer dat de branche geen bezwaar maakt tegen het eerlijker maken van de methode om te meten hoeveel gif een roker binnenkrijgt, als dan maar wel het in de wet voorgeschreven maximum aan gif wordt verhoogd.

Door Phon van den Biesen

Hoe zat het ook alweer? De Europese Tabaksregeling bevat een artikel 3 waarin staat hoeveel gif een gemiddelde roker per sigaret mag binnenkrijgen: 10 milligram teer, 1 milligram nicotine en 10 milligram koolmonoxide (TNCO-waarden 10-1-10). En in artikel 4 staat dat uitstoot van het roken volgens een bepaalde methode moet worden gemeten: de ISO-meetmethode.
Nu bevatten de filters van sigaretten minuscule gaatjes die bij het meten met de ISO-rookmachine schone lucht mee naar binnen zuigen. De ISO-machine meet dus sterk verdunde tabaksrook en onderschat daardoor de werkelijke hoeveelheid gif die de roker binnenkrijgt, want de roker knijpt die gaatjes met lippen en vingers dicht. De roker inhaleert dus niet-verdunde rook.
De ISO-methode is in de laboratoria van de tabaksindustrie ontwikkeld. Vandaar de naam ‘sjoemelsigaret’.

Canadian Intense

Het RIVM heeft controlemetingen gedaan met een meetmethode waarbij de gaatjes worden afgeplakt; die methode heet Canadian Intense. Conclusie: de roker krijgt twee- tot driemaal zoveel gif binnen als de ISO-methode laat zien. Daardoor vallen er over een langere periode gemeten per jaar duizenden dodelijke rookslachtoffers meer dan bij een zorgvuldige meting het geval zou zijn.

Rechtszaak

Stichting Rookpreventie Jeugd, de Gemeente Amsterdam en nog 14 organisaties uit de gezondheidszorg eisten afgelopen maandag, 11 november 2019, bij de Rechtbank Rotterdam dat de overheid in het vervolg de handhaving van de wettelijke maxima met een betrouwbare meetmethode dient uit te voeren, zodat tabaksfabrikanten gedwongen worden de sigaretten aan te passen aan de toegestane gifmaxima. Want die maxima geven tenminste nog enige bescherming. De rechtbank zal over 6 weken uitspraak doen.

De uitsmijter

Bij de rechtszaak was ook de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) als belanghebbende partij aanwezig. Directeur van de VSK, Jan Hein Sträter, hield bijna de hele twee uur durende zitting zijn mond. Hij zei dus niet dat het verhaal van de eisers niet klopte. (Hoe zou dat ook kunnen, het RIVM heeft destijds het bestaan van de sjoemelsigaret onthuld en bewezen!) Wat hij wél zei: “Het maakt ons helemaal niet uit met wat voor methode wordt gemeten als die maar goed functioneert.”

Vergelijken

De achtergrond hiervan is dat de tabaksfabrikanten de meetmethode zien als een methode om de TNCO-uitstoot van de verschillende sigarettenmerken onderling te kunnen vergelijken. Beschermen van de gezondheid van de burger is niet het doel, terwijl in de wet toch duidelijk staat dat de maximale uitstoot gekozen is ter bescherming van de gezondheid van de burger. De VSK had ook geen bezwaar tegen het gebruiken van de Canadian Intense-methode, maar... “als dan maar wel de wettelijke maxima [de 10-1-10] worden aangepast”.
Sträter bedoelde natuurlijk niet dat de regels voor de gifmaxima nog strenger zouden moeten worden. Maar gelijk blijven mag kennelijk ook niet.

Voordelen

De tabaksfabrikanten zeggen hiermee dat zij de ‘voordelen’ van de sjoemelsigaret niet kwijt willen en dus door willen gaan met minimaal tweemaal te veel teer, nicotine en koolmonoxide voor de roker. Strenger meten? Prima, maar dan wel soepelere maxima. Een eerlijkere bevestiging van de sjoemelsigaret als onderdeel van hun verdienmodel hebben de tabaksfabrikanten nog niet eerder gegeven.
De sjoemelsigaretten, dus met veel meer gif dan wettelijk is toegestaan, eisen jaarlijks in Nederland 20.000 dodelijke slachtoffers en een veelvoud aan chronische zieken. De tabaksfabrikanten zeggen in wezen: verbetering van de meetmethode is ons best maar wij houden vast aan ons quotum van 20.000 doden per jaar!

*Mr. Phon van den Biesen is raadsman van de Stichting Rookpreventie Jeugd in deze rechtszaak.