Van Australië tot Finland laten wetenschappelijke onderzoeken steeds weer zien dat jongeren die nooit eerder rookten maar wel vapen ongeveer drie keer vaker dan niet-vapers ook gaan roken. De fabel van ‘harm reduction’ blijkt in werkelijkheid uit te draaien op ‘harm increase’.

Door de webredactie

Wetenschappelijke onderzoeken van de afgelopen tien jaar laten consistent zien dat jongeren die niet eerder rookten maar wel vapen een drie tot vier keer grotere kans hebben om over te stappen op traditionele sigaretten dan jongeren die niet vapen. De Franse website Génération sans tabac (GST) zette al het relevante onderzoek in dit verband op een rij en concludeert dat steeds ongeveer hetzelfde resultaat werd gevonden. “De resultaten van tientallen onderzoeken uit verschillende landen overziend is de constatering helder: bij adolescenten en jongvolwassenen die nooit eerder rookten hebben degenen die vapeten veel meer kans om vervolgens sigaretten te proberen”, aldus de site.

Tot die conclusie kwamen Britse onderzoekers ook al in een studie die deze zomer in Tobacco Control werd gepubliceerd en die we onlangs beschreven. Het stuk op GST voegt daar nog een hele rits aan onderzoeken aan toe. Zoals een Amerikaans systematisch overzicht en meta-analyse van longitudinale studies uit 2017, gepubliceerd in JAMA Pediatrics, dat een 3,6 keer grotere kans op beginnen met sigaretten roken vond onder 14- tot 30-jarigen die niet eerder rookten maar wel vapeten vergeleken met niet-vapers. Een Britse studie uit 2020, gepubliceerd in Tobacco Control vond een grotere kans van een factor 4,6.

Iers onderzoek uit 2021 in BMC Public Health, waarin naar 14 studies onder scholieren tussen de 14 en 19 jaar werd gekeken, komt tot ongeveer dezelfde conclusie. In dat onderzoek berekende men een 4,06 keer grotere kans om te beginnen met roken door vapers en 3,7 keer als alleen de vier studies van de beste kwaliteit werden meegerekend.

Grotere kans een huidige roker te worden

Nog een overzichtsonderzoek, dit keer uit Australië, dat in BMJ Open werd gepubliceerd, bekeek 25 studies waar in alle gevallen naar voren kwam dat e-sigaretgebruikers een groter risico lopen om over te stappen, dan wel terug te vallen op traditionele sigaretten. Hun conclusie: “In meerdere omgevingen hebben niet-rokers die e-sigaretten gebruiken consequent meer kans dan degenen die geen e-sigaretten gebruikten om te beginnen met het roken van sigaretten en huidige rokers te worden. De omvang van dit risico varieerde, met een gemiddelde van ongeveer drie keer de kans. Voormalige rokers die e-sigaretten gebruiken lopen twee keer meer kans om terug te vallen dan niet-e-sigaretgebruikers.”

Wat studies die dezelfde jongeren gedurende meerdere maanden of jaren volgen, laten zien, is in de eerste plaats een duidelijke volgorde, schrijft GST: vapen gebeurt voordat sigaretten worden geprobeerd, waarna de kans op roken aanzienlijk toeneemt bij degenen die eerst hebben gevaped. Bij middelbare scholieren in Los Angeles die nog nooit hadden gerookt op het moment van deelname aan een onderzoek van de University of Southern California, wordt vapen geassocieerd met een ongeveer 2,5 tot 3 keer hogere kans om in de volgende 6 tot 12 maanden een traditionele sigaret te proberen.

Onderzoek onder 19.000 scholieren

Vergelijkbare uitkomsten zijn te vinden in andere landen en met veel grotere steekproeven. In Canada laat een cohort van ongeveer 19.000 scholieren in een onderzoek uit 2017 zien dat jongeren die bij aanvang meldden dat ze ‘in de afgelopen 30 dagen’ hadden gevapet, ongeveer twee keer zoveel kans hadden om een jaar later ten minste één sigaret te hebben gerookt. Belangrijker nog, hun kans om na een jaar dagelijks te roken was bijna twee keer zo groot.

Met behulp van gegevens die representatief zijn voor Amerikaanse tieners, concludeert een studie van onderzoekers van drie Amerikaanse universiteiten, in 2019 gepubliceerd in JAMA Network Open, dat het gebruik van e-sigaretten geassocieerd wordt met een substantiële toename van het roken van sigaretten onder jongeren, vooral onder degenen die aanvankelijk als ‘laag risico op roken’ werden beschouwd.

Recentere schattingen, deels van dezelfde onderzoekers als de hiervoor genoemde studie en gebaseerd op populatiemodellen, suggereren dat deze bijdrage niet marginaal is: in de VS zou meer dan een half miljoen adolescenten tussen 2013 en 2019 sigaretten zijn gaan gebruiken als gevolg van eerder vapen, nadat rekening is gehouden met verschillende factoren, waaronder leeftijd, geslacht en etniciteit. Met andere woorden, naast individuele factoren kan de opkomst van vapen door jongeren resulteren in een aanzienlijk absoluut aantal nieuwe experimenten met sigaretgebruik.

Intensiteit en nicotine zijn bepalend

Alle aangehaalde resultaten zijn observationeel en bewijzen geen causaliteit in de strikte zin van het woord. Maar hun consistentie in contexten, de opeenvolging in tijd (blootstelling gaat vooraf aan de uitkomst) en hun herhaalde omvang in longitudinale analyses versterken de suggestie dat bij adolescenten die niet eerder hebben gerookt, vapen de kans om het te proberen aanzienlijk vergroot en, voor sommigen van hen, om een regelmatige roker te worden.

Uit verschillende onderzoeken valt te halen dat hoe vaker jongeren vapen, hoe meer kans ze lopen om te gaan roken en uiteraard maakt het ook verschil of de vapes die de jongeren gebruiken nicotine bevatten of niet. Daar is onder andere in Finland onderzoek naar gedaan.

Op basis van al deze onderzoeken kun je zeggen dat het gebruik van e-sigaretten (vapes) door jongeren die niet eerder al rookten de kans om te beginnen met roken met een factor drie vergroot. Waarschijnlijk omdat beleidsmakers dat in aanloop naar de herziening van de Tabaksproductenrichtlijn in 2014 al zagen aankomen, is destijds aanvankelijk voorgesteld om e-sigaretten alleen op doktersrecept als stophulpmiddel beschikbaar te maken. Een sterke lobby vanuit de industrie heeft dat toen tegen weten te houden, waardoor e-sigaretten toch een consumentenproduct zijn geworden, in de marketing aangeprezen als minder schadelijk alternatief voor traditionele sigaretten. De hierboven aangehaalde studies laten unisono zien dat in plaats van ‘harm reduction’ beter gesproken kan worden van ‘harm increase’.