De door de Europese Commissie voorgestelde accijnsverhogingen op tabak zullen de verschillen in tabaksprijzen tussen lidstaten verkleinen. Daarmee wordt een eind gemaakt aan de onevenredige inkomsten die Luxemburg uit tabaksverkoop haalt zonder op te draaien voor de samenhangende zorgkosten.

Door de webredactie 

“Brusselse tabaksplannen kunnen Luxemburg veel geld kosten”, kopt het Luxemburger Wort. Daar zou het medium zomaar eens gelijk in kunnen krijgen als de plannen van de Europese Commissie (EC) doorgaan. Vorige week presenteerde de Commissie haar plannen voor de herziening van de Tabaksaccijnsrichtlijn (Tobacco Excise Directive, TED).

Het voorstel moet ertoe leiden dat de accijnsverschillen tussen Europese lidstaten minder groot worden en tabak en alternatieve rookwaren in de meeste landen ook duurder worden. Zo wordt roken ontmoedigd, maar wordt ook tegengegaan dat rokers hun rookwaren over de grens gaan zoeken omdat die daar goedkoper zijn.

Een van de landen die nu nog het meest van dat grensverkeer profiteert is Luxemburg. Volgens cijfers van de Luxemburgse douane werden er in 2024 4,9 miljard sigaretten verkocht in het Groothertogdom, vergeleken met 4,4 miljard in 2023 (en 3,3 in 2020), meldt Virgule. Er zou dus sprake zijn van een toename van de sigarettenverkoop, terwijl er volgens cijfers uit 2024 niet meer dan 123.000 rokers van 16 jaar en ouder zijn in Luxemburg. Dat is zo’n 19 procent van de bevolking. Van de rokers rookt 15 procent dagelijks en 8 procent af en toe.

Prijsverschillen zijn nu nog fors

Die 123.000 rokers kopen niet die miljarden sigaretten. Slechts 5 procent van de tabaksverkopen in Luxemburg zijn voor lokaal gebruik. Een pakje sigaretten kost er gemiddeld 8 euro (de goedkoopste merken beginnen rond de 5,50 euro), terwijl dat over de grens in Frankrijk 13,50 euro is. Ook in Duitsland, België en Nederland zijn sigaretten duurder. Een slof sigaretten kost in Luxemburg ongeveer 70 euro, in Nederland is dat 130 euro.

Zo’n voordeel laten Nederlanders, al dan niet op doorreis, zich niet ontzeggen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu schatte onlangs dat Nederlandse rokers 60 procent van hun rookwaar in het buitenland kopen (behalve in Luxemburg ook veel in Duitsland). De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit kwam in een ander onderzoek op 45 procent. Veel media berichtten inmiddels over het ‘tabakstoerisme’ en in een recente reportage schetst ook NRC de situatie in Luxemburg, waar mensen in de rij staan om hun waar aan te schaffen.

Wel de baten, niet de lasten

Al die verkopen aan buitenlanders leggen de 670.000 Luxemburgers geen windeieren. In 2024 haalde het land 1,4 miljard euro aan tabaksaccijnzen op. Dit jaar wordt dat, na een lichte accijnsverhoging, al 1,6 miljard en de verwachting is dat dit bedrag zal stijgen naar 1,9 miljard euro in 2028. Dat komt dit jaar neer op bijna 2.500 euro per inwoner. Ter vergelijking, in Nederland leveren de dik 3 miljard euro inkomsten uit tabaksaccijnzen nog geen 200 euro per inwoner op.

Daarbij komt dat Luxemburg zelf de zorgkosten niet hoeft te dragen van al die buitenlandse rokers wanneer die dankzij hun verslaving ziek worden. Bewust laag gehouden accijnzen dragen dus in hoge mate bij aan de welvarendheid van het Groothertogdom. De accijnsinkomsten maken 5 procent uit van de totale inkomsten van het land (28,4 miljard euro in 2024). Geen wonder dat minister van Financiën Gilles Roth in januari een begrotingsoverschot van 317 miljoen euro over 2024 kon presenteren.

Accijnsstijging van 139 procent

Ook geen wonder dus dat de Europese Unie dit soort verschillen in tabaksbeprijzing wil aanpakken, primair om in de hele Unie het tabaksgebruik omlaag te krijgen. In het voorstel van de Europese Commissie gaat het minimumtarief voor accijns op sigaretten in de EU met 139 procent omhoog, van 90 naar 215 euro per 1.000 sigaretten en voor shag met 258 procent, van 60 naar 215 euro per kilo. Ook wil de EC dat er accijns op e-sigaretten en verhitte-tabaksproducten geheven gaat worden. Voor sigaren zou een verhoging van 12 euro naar 143 euro per kilo gaan gelden, wat neerkomt op een verhoging van 1.092 procent. Voor e-vloeistoffen met meer dan 15 milligram nicotine per ml zou een tarief van 0,36 euro per ml gaan gelden en voor e-vloeistof met een lagere concentratie nicotine 0,12 euro. E-sigaretten mogen in de EU niet meer dat 20 mg/ml nicotine bevatten.

Onderdeel van het plan van de EC is dat de accijnsverhoging gekoppeld zou moeten zijn aan de koopkracht in een land. In landen met lage lonen gaat de prijs van tabak dan minder hard omhoog dan in rijkere landen. En omdat Luxemburg een van de welvarendste landen is, zou de accijns daar volgens Luxemburger Wort een pakje sigaretten 3,50 euro duurder kunnen maken. Dat heeft invloed op de verkoop. En mogelijk ook op de sigarettenproductie, die ook in Luxemburg plaatsvindt.

Fabrikant ziet liever geen accijnsverhoging

Sigarettenfabrikant Heintz van Landewyck, een Luxemburgs familiebedrijf, zei daarom ook tegen het Luxemburger Wort: “Belastingen zijn een nationale aangelegenheid en dat moeten ze ook blijven.” Op landelijk niveau is het makkelijker om invloed uit te oefenen dan op Europees niveau.

Aan Virgule geeft diezelfde fabrikant (met een fabriek in Fridhaff) inzage in de productie: “Dit jaar zullen we in Fridhaff iets meer dan 8,3 miljard sigaretten produceren, bestemd voor meer dan twintig landen, voornamelijk in Europa en daarbuiten.” De fabrikant berekent: “ongeveer één op de tien sigaretten die in het Groothertogdom worden verkocht, is door ons geproduceerd."

Landewyck produceert ook sinds een paar jaar nicotinezakjes. “De volumes zullen dit jaar de grens van een miljoen doosjes naderen, bestemd voor zo’n vijftien Europese landen, waaronder Luxemburg”, zegt de fabrikant tegen Virgule. De EC stelt ook een accijnsheffing op nicotinezakjes voor van 25 procent van de retailprijs, inclusief belastingen en minimaal 71,5 euro per kilo. Overigens heeft Luxemburg wetgeving in voorbereiding die alternatieve tabaksproducten als nicotinezakjes en verhitte tabak reguleert om het gebruik tegen te gaan.

Nederland profiteert van harmonisering

De voorgestelde minimum accijnstarieven zullen de prijzen van tabak en aanverwante producten in de landen rondom Nederland doen stijgen, waardoor die dichter bij de Nederlandse prijzen zullen komen te liggen, die al aan de voorgestelde normen voldoen. Dat zal, als het goed is, met name Luxemburg gaan voelen, omdat het tabakstoerisme minder aantrekkelijk wordt voor rokers uit buurlanden. Dat land kan financieel echter wel tegen een stootje, zo blijkt.

Voor Nederland, een van de landen die in maart bij de Europese Commissie aandrongen op een snelle herziening van de TED, zijn de voorstellen goed nieuws. Er zal weer meer geld de staatskas invloeien en tegelijk zullen de hoge prijzen de volksgezondheid dienen, omdat voor veel rokers de lol er dan wel afraakt. Meer mensen zullen een stoppoging doen. Maar bovenal zijn hoge tabaksprijzen bedoeld om het voor kinderen en jongeren minder aantrekkelijk te maken om met rookwaren te gaan experimenteren.