De tabakslobby stuurt een persbericht, De Telegraaf neemt het over en de PVV stelt er vragen over in de Kamer. Maar demissionair staatssecretaris Heijnen (Financiën, BBB) laat zich niet van de wijs brengen: ‘Van misgelopen opbrengsten is geen sprake’.

Door de webredactie

Elk kwartaal is het hetzelfde ritueel: de branchevereniging van tabaksfabrikanten VSK stuurt een persbericht rond over misgelopen accijnsinkomsten op basis van onderzoek in haar opdracht, De Telegraaf neemt het klakkeloos over en de VSK-vrienden bij de PVV in de Tweede Kamer stellen er vragen over aan het kabinet. Zo krijgt de tabakslobby haar boodschap telkens weer onder ogen van bewindspersonen, waar rechtstreeks contact onmogelijk is dankzij het antilobbyartikel 5.3 in het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC).

Maar vorige week kregen de lobby en haar handlangers in het parlement het lid op de neus van, verrassend genoeg, een staatssecretaris van BBB-huize, toch ook een partij die ageert tegen hoge tabaksaccijnzen. Op 14 november beweerde de VSK in een persbericht dat inmiddels de helft van alle sigaretten uit het buitenland komt. Schuld van de hoge accijnzen in Nederland, waardoor de verschillen met het buitenland zo groot zijn dat rokers massaal hun rookwaren over de grens aankopen.

Alarmerend bericht

De Telegraaf bracht het bericht dezelfde dag om 5 uur ’s ochtends – de redactie was dus vooraf ingelicht – onder de alarmerende kop Nederlanders halen meeste tabak nu uit het buitenland: ‘Schatkist loopt dit jaar 2,6 miljard euro mis’. De krant citeerde VSK-directeur Jan Hein Sträter uit het persbericht, die stelt dat het consumentengedrag ‘drastisch’ is veranderd (in het persbericht gebruikt hij het woord ‘dramatisch’) en mensen hun “tabak inmiddels structureel over de grens of via het illegale circuit” kopen. Volgens de Nationale Smokkelmonitor – ook een lobby-instrument – zou overheid daardoor miljarden mislopen.

PVV stelt vragen in de Kamer

Meteen op de 17e november greep PVV-Kamerlid Elmar Vlottes een debat over het Belastingplan 2026 aan om er naar aanleiding van het Telegraaf-bericht een vraag over te stellen aan demissionair staatssecretaris Eugène Heijnen (Financiën, BBB). Vlottes vroeg de staatssecretaris om een reactie op de cijfers “en dan ook nadrukkelijk op de correlatie tussen de illegale sigaretten die ons land binnenkomen en het verhogen van de accijns. Hoe verhouden deze zich tot elkaar?”

Daar kwam al de volgende dag per brief een antwoord op. Heijnen geeft op basis van Empty Pack Surveys (EPS) – onderzoeken in opdracht van de Douane waarbij lege pakjes worden geraapt om te zien waar die vandaan komen – toe dat er een positieve correlatie is tussen de accijnsverhogingen van 2024 en het aandeel illegale sigaretten dat werd gevonden. Dat aandeel was 3,8 procent in 2023 en 10,5 procent in 2024. “Tegelijkertijd blijkt uit onderzoeken van het RIVM ook dat het aantal rokers is afgenomen na stijgingen van de tabaksaccijnstarieven”, voegt hij daaraan toe.

Overheid kijkt niet naar Smokkelmonitor

Vervolgens gaat Heijnen in op het bedrag van 2,6 miljard euro dat de staatskas dit jaar zou mislopen. Dat bedrag is afkomstig van de Nationale Smokkelmonitor, waarover hij schrijft: “De Nationale Smokkel Monitor is een instrument van de sector. De precieze berekening die achter deze schatting ligt is het kabinet niet bekend. Gebruik van deze cijfers zou ook in strijd zijn met WHO-kaderverdrag op basis waarvan de Nederlandse overheid geen contact mag hebben met de tabakssector.”

Heijnen gaat daarom uit van de cijfers die door onafhankelijke partijen zijn verzameld. Hij schrijft dat in de Miljoenennota 2026 een verwachte opbrengst uit tabaksaccijns van 2,6 miljard euro staat vermeld. En voegt toe: “In de hypothetische situatie waarin alle sigaretten waarover geen Nederlandse accijns is betaald, ook in de Nederlandse heffing worden betrokken en alle tabaksaccijnsopbrengsten uit sigaretten komen en de opbrengsten naar verhouding stijgen, zou dit ongeveer € 2,5 miljard extra hebben opgeleverd aan accijns, inclusief btw over de accijns.”

Geen ‘misgelopen’ inkomsten

Maar daaruit mag volgens Heijnen niet worden geconcludeerd dat zonder accijnsverhogingen de staat 2,5 miljard euro meer belastinginkomsten zou hebben behaald. “Van ‘misgelopen’ opbrengsten is in mijn ogen geen sprake. Het is immers nooit de verwachting geweest dat over alle in Nederland geconsumeerde tabak Nederlandse accijns zou worden betaald en in die zin is dit bedrag dus ook niet misgelopen. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om accijns te heffen op illegale tabaksproducten. Daarnaast bestaat een groot deel van de niet in Nederland veraccijnsde sigaretten uit in het buitenland veraccijnsde sigaretten (30,1% van de totale geraapte sigaretten in 2024). Indien deze sigaretten voor eigen gebruik naar Nederland zijn meegenomen, is dit toegestaan binnen het vrije verkeer van goederen in de interne markt van de EU. Over deze sigaretten voor eigen gebruik zou dan ook geen Nederlandse accijns hoeven te worden betaald.”

Hooguit € 800 mln. minder uit accijns

In de Miljoenennota 2025 (p.53) werd rekening gehouden met bijna 3,4 miljard euro aan inkomsten uit tabaksaccijns. Dat blijkt nu dus naar verwachting uit te komen op 2,6 miljard euro, 800 miljoen euro minder dan begroot. De staatskas loopt dus in de verste verte geen 2,6 miljard euro mis.

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws van TabakNee? Schrijf je dan op deze pagina in voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief.