De gemeenteraad van Den Haag heeft een motie aangenomen die het college oproept met maatregelen te komen waardoor tankstationhouders geen aparte tabakszaak op hun terrein kunnen openen. Speciaalzakenformule Volado roept ondernemers juist op om niet te lang te wachten.

Door de webredactie

De gemeenteraad van Den Haag wil dat het college onderzoekt hoe voorkomen kan worden dat tankstations aparte tabaksspeciaalzaken openen vooruitlopend op het verbod van tabaksverkoop in tankstations, dat is voorzien voor 2030. Een motie daartoe van CU/SGP werd vorige week met 24 tegen 20 stemmen aangenomen.

De motie van raadslid Judith Klokkenburg (ChristenUnie/SGP) werd ingegeven door signalen dat tankstations bezig zijn hun benzinepompen om te bouwen tot onbemande pompen en tegelijkertijd van de winkel een tabaksspeciaalzaak te maken. Klokkenburg trekt de vergelijking met de aparte tabakswinkels die na het verbod op tabaksverkoop in supermarkten per 1 juli 2024 door diezelfde supermarkten ernaast werden geopend. De gemeente kon daar destijds niets tegen doen, ook al ging deze ontwikkeling in tegen de Haagse preventieaanpak om het roken terug te dringen. Met de motie wil Klokkenburg voorkomen dat deze situatie zich rond 2030 herhaalt. D66, Groen Links, PvdD, PvdA, CDA, DENK en SP steunden haar daarin. Hart voor Den Haag, VVD, PVV en FvD stemden tegen.

Nu al pompstations met tabakswinkels

Er zijn elders in het land inderdaad al voorbeelden van tankstations die op het eigen terrein een aparte tabaksspeciaalzaak openden. In TabakNee’s overzicht van nieuwe verkooppunten registreerden we er tot nu vier. Tankstationondernemer Pieter Vlamings in Dinteloord was in januari 2024 een van de eersten met een aparte tabakszaak. Een jaar later vertelde hij het vakblad Out of Home-Shops over zijn ervaringen. Vlamings veranderde niets aan de pompen, maar scheidde 75 m2 van zijn tankshop van 250 m2 af voor de aparte tabakszaak. Die zaak trekt nieuw publiek, vertelt hij: “Ik zie een extra stroom mensen; uit Dinteloord en de omliggende dorpen waar geen tabak meer te koop is en daarnaast komen er ook meer klanten uit andere gebieden bij mij rookwaren halen. Die klanten gebruiken ook wel eens de wasstraat of tanken de auto vol. Dat zijn fijne voordelen.”

Vlamings wil het de klanten nog gemakkelijker maken door de tabakszaak te voorzien van een automaat. “Ik wil graag een vendingmachine waar klanten even snel een pakje sigaretten kunnen halen. Het idee is dat iemand ervoor gaat staan, dan wordt er gekeken of de persoon ouder is dan achttien en daarna kan er een productkeuze gemaakt worden. Op die manier kunnen mensen binnen acht seconden buitenstaan.” Zulke automaten met ID-scanner zijn in tabaksspeciaalzaken onder voorwaarden toegestaan en worden al vaker in tabakszaken gezien.

Volado: 250 nieuwe zaken tot 2032

In februari deelde directeur Geert Kuipers van Volado, de speciaalzakentak van Primera, met Out of Home-Shops zijn voornemen om in 2032 250 Volado-speciaalzaken te hebben geopend. Hij gelooft namelijk niet dat in 2040 de rookvrije generatie (minder dan 5 procent rokers) al bereikt zal zijn, wat sinds 2018 het overheidsstreven is. Kuipers denkt dat het percentage rokers tegen die tijd 10 procent zal zijn, en daar moeten in zijn visie ‘betrouwbare en toegankelijke’ winkels voor zijn. Hij verwacht dat de helft van die nieuwe zaken door Primera-ondernemers wordt geopend, zoals nu al vier van de vijf Volado-winkels naast Primera-winkels zijn geopend. Daarnaast roept hij ondernemers, ook pompstationhouders, op om zich nu al voor te bereiden, omdat 2030 snel nadert.

Pomphouders stopten alweer met 100-procent ID-check

Ondertussen wordt er vanuit gezondheidsorganisaties al enige tijd gepleit om de alleenverkoop via tabaksspeciaalzaken te vervroegen van 2032 naar 2028. De vorige Tweede Kamer stemde vóór, maar het demissionaire kabinet ziet dat niet zitten omdat de overheid dan onbetrouwbaar zou zijn ten opzichte van de ondernemers. Om in die discussie geen aanleiding te geven voor snellere afbouw, hebben verschillende brancheorganisaties (Bovag, Drive, Nove en Vemobin) afgesproken dat hun leden sinds 1 oktober zonder uitzondering alle klanten die tabaksproducten komen kopen om een ID moeten vragen. Met de maatregel willen de brancheorganisaties volgens vakblad Mobility Energy zorgen dat tankstations “tot 2030 als verkoopkanaal geaccepteerd blijven”.

Een ander argument voor de 100 procent-leeftijdscheck zou het beschermen van medewerkers zijn tegen toenemende agressie en geweld. Die ontstond nog wel eens wanneer medewerkers, zoals wettelijk voorgeschreven, mensen onder de 25 om een ID vroegen. De 100-procentregel moest zorgen dat daarover geen discussie meer zou ontstaan, maar twee weken na invoering bleken pompstationhouders juist meer agressie te moeten verwerken, hoorde de NOS. Tegen het nieuwsprogramma zei een pomphouder uit Rijssen alweer met de controles te zijn gestopt.

Naleving leeftijdgrens rond 50 procent

Bij controles door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit bleken tankstations tussen juli 2023 en juni 2024 minder dan gemiddeld de handhaving van de leeftijdsgrens te overtreden, namelijk 18 procent tegen 26 procent gemiddeld. Maar uit een onderzoek van Bureau Objectief in opdracht van het ministerie van VWS naar de naleving van de leeftijdsgrens bleek die in 2024 bij tankstations slechts 52 procent te zijn. Bij gemakszaken was dat percentage overigens vergelijkbaar en bij speciaalzaken nog slechter, namelijk maar 44 procent.

Ter bescherming van de jeugd is er kortom alles voor te zeggen om het aantal tabaksverkooppunten snel te laten afnemen en in ieder geval te voorkomen dat nieuwe verkooppunten worden geopend op plekken waar de overheid heeft besloten om de tabaksverkoop daar weg te halen. Een vergunningstelsel voor tabaksverkoop zou overheden de mogelijkheid geven om daarin te sturen.

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws van TabakNee? Schrijf je dan op deze pagina in voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief.