“Zonder concrete tussendoelen wordt de rookvrije generatie een ongrijpbaar iets”, zegt Leon van den Toorn, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose. Hij vindt dat de tijd rijp is voor volgende stappen. “De afgelopen twee jaar is wel duidelijk geworden dat we ons echt hard moeten maken voor preventie.” Deel 2 in de serie ‘De specialisten spreken’.

Door Jeroen Kleijne

Het aantreden van het nieuwe kabinet is voor TabakNee een goede aanleiding om een aantal voorzitters van specialistenverenigingen te vragen naar hun visie op de rookvrije generatie. Gaan de maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord om roken te voorkomen en ontmoedigen eigenlijk wel ver genoeg? Longarts en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) Leon van den Toorn spreekt zich duidelijk uit. “Het ijzer moet nu gesmeed worden.”

In het Nationaal Preventieakkoord staan een aantal maatregelen die in 2040 een rookvrije generatie moeten bewerkstelligen. Hoe kijkt u daartegenaan?
“Het leek een mooi streven, om met al die verschillende maatregelen toe te werken naar een rookvrije generatie in 2040. De afgelopen tijd hebben we echter nauwelijks vooruitgang geboekt. Dat is zeer teleurstellend. Natuurlijk: door covid lag de focus anders, ook bij ons, en zijn sommige mensen misschien zelfs wel meer gaan roken. Nu is het tijd om ons te realiseren dat die rookvrije generatie zonder concrete tussendoelen een ongrijpbaar iets wordt. 2040 is nog een heel eind weg.”

Wat heeft de coronapandemie ons geleerd?
“De afgelopen twee jaar is duidelijk geworden dat we ons echt hard moeten maken voor preventie. In sommige wijken is het risico op roken en slechte voeding veel te groot. De Federatie van Medisch Specialisten heeft het onderwerp preventie ook al aangekaart in het visiedocument ‘Specialist 2025’. Dokters moeten zich niet meer alleen bezighouden met mensen beter maken, maar ook met gezondheid en preventie. Steeds meer specialisten hebben daar gelukkig aandacht voor. Dit is hét moment om door te pakken.”

Ziet de politiek dat ook zo?
“Marcel Levi (voorzitter RvB van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, red.) beschreef dat laatst heel mooi in een column over sport en bewegen. Het RIVM heeft becijferd dat de zorgkosten juist stijgen als mensen meer gaan sporten, onder meer doordat ze dan langer leven en wellicht meer zorg nodig hebben. Hij zei terecht dat het natuurlijk vreemd is dat je op die manier naar de gezondheidszorg kijkt. Investeren in preventie is vooral een investering in gezondheidswinst, zowel kwalitatief als kwantitatief. Het is goed om dat bij de politiek aan te blijven kaarten.”

In het nieuwe kabinet is staatssecretaris Maarten van Ooijen verantwoordelijk voor het beleid rondom de rookvrije generatie. Wat moet hij als eerste aanpakken?
“Wat op dit moment echt zou moeten, is opnieuw het belang van de rookvrije generatie benadrukken. En vervolgens concrete tussendoelen stellen om uiteindelijk die rookvrije generatie te bereiken. Zo’n doel is prachtig, maar hoe werk je er naartoe? Beperk de verkoop tot speciaalzaken, kom met een vergunningstelsel, gooi elk jaar de prijs met 10 procent omhoog. En kijk elk jaar of je de gestelde doelen behaald hebt.”

Op welke manier proberen jullie zelf het beleid te beïnvloeden?
“Als longartsen bundelen we onze krachten bijvoorbeeld met het Longfonds, de huisartsen, de Longalliantie Nederland en de National Respiratory Society, om zo invloed uit te oefenen op de politiek. Wanda de Kanter heeft namens ons een stem gekregen aan de Tabakstafel van het Nationaal Preventieakkoord, zodat zij de boodschap van een rookvrije samenleving zo veel mogelijk kan uitdragen. Ook tijdens onze jaarlijkse bestuursdag besteden we dit jaar extra aandacht aan onze agenda voor de gezonde samenleving. Alleen roepen dat je het belangrijk vindt is niet genoeg, het ijzer moet nu gesmeed worden.”

Wat voor punten willen jullie naar voren brengen?
“In elk zorginstelling moet eigenlijk iemand verantwoordelijk zijn voor het antirookbeleid. Zodat elke rokende patiënt die ook maar één voet over de drempel zet meteen verwezen wordt naar de juiste loketten. Het is hoog tijd om daarmee aan de slag te gaan, zeker nu we minder tijd kwijt zijn aan covidpatiënten. En de afspraken over een rookvrije omgeving van ziekenhuizen moeten veel strenger worden nageleefd. Op veel plekken zijn die duidelijk verwaterd. De politiek moet zich echt inzetten om roken nog onaantrekkelijker te maken. Zo snel mogelijk geen sigaretten meer in de supermarkt en dus elk jaar de prijs omhoog.”

Merken jullie weleens iets van de lobby van de tabaksindustrie?
“Dat gebeurt natuurlijk vooral achter de schermen, maar we weten dat de tabaksindustrie nog steeds probeert op alle mogelijke manieren haar invloed te laten gelden. Die lobby gaat van beïnvloeding van Kamerleden tot de overname van bedrijven die inhalatiemedicatie produceren. Het kan en mag niet zo zijn dat we aan tafel zitten met de tabaksindustrie, die heeft echt een andere agenda. Dat hebben we bij de vorige staatssecretaris ook regelmatig aangekaart.”

Hoe staan jullie tegenover een verbod op contact van volksvertegenwoordigers met de tabaksindustrie?
“Het simpele antwoord is: ja, dat zouden we op zich wel voorstaan. Zoals gezegd: voor ons is de tabaksindustrie geen gesprekspartner. Zij hebben echt niet als doel om een rookvrije generatie te bereiken, dus is het ook niet logisch om dat met hen te bespreken. Maar uiteindelijk is dat een vraag voor de politiek. Er zijn helaas nog steeds partijen die vinden dat roken een vrije keus is en die de tabaksfabrikanten niet te veel tegen willen werken.”

Zouden jullie iets voelen voor een wet die leidt naar een rookvrije generatie?
“De berichtgeving uit Nieuw-Zeeland hebben we met veel enthousiasme gevolgd. In 2040 moeten we echt de rookvrije generatie gerealiseerd hebben. Of specifieker: vanaf 2035 mag geen enkele jongere geboren vanaf 2017 ooit nog sigaretten kopen. Het is niet eenvoudig om zoiets te regelen met een wet, maar als dat mogelijk is staan we daar zeker achter.”

En vanuit jullie perspectief nog één keer: waarom moeten we roken zo veel mogelijk uitbannen?
“De schadelijke uitwerking van sigaretten kom ik elke dag tegen. Niet alleen longkanker, maar ook COPD en veel vormen van longfibrose zijn het gruwelijke gevolg van roken. Als je op een andere manier naar gezondheidszorg kijkt, hoort daarbij dat we ons richten op de stimulering van gezond gedrag. Preventie hoort daarbij. Het is mooi als je iemand met beschadigde longen na veertig jaar roken kunt laten stoppen, maar ik pak het liever bij de basis aan. Door te voorkomen dat zo veel mogelijk mensen gáán roken.”

Lees ook de andere delen in deze serie
deel 1: interview met kinderarts Károly Illy
deel 3: interview met cardioloog Joan Meeder
deel 4: interview met internist Robin Peeters
deel 5: interview met kno-arts Peter Paul van Benthem