Nieuw-Zeeland lanceerde een wetsvoorstel dat het voor jongeren geboren na 2007 onmogelijk zal maken om nog tabak te kopen. Daarmee hoopt de overheid in 2025 een rookvrije generatie te bewerkstelligen. In Nederland zou zo’n maatregel ook kunnen helpen.

Door de webredactie

“Dit is een historische dag voor de gezondheid van onze inwoners”, zei dr. Ayesha Verall, de Nieuw-Zeelandse minister van Volksgezondheid, volgens The Guardian bij de bekendmaking van een nieuwe wet die ervoor moet zorgen dat het land het doel van een rookvrije generatie in 2025 gaat halen. De wet gaat ervoor zorgen dat jongeren die nu 14 zijn nooit meer tabak kunnen kopen. Het verbod zal met hun leeftijd meegroeien, doordat vanaf 2025 elk jaar de minimumleeftijd voor de aankoop van tabak met een jaar wordt verhoogd. Dus ook nadat ze over vier jaar 18 zijn geworden, kunnen ze geen tabak meer aanschaffen. Daarmee moet het aantal Nieuw-Zeelandse rokers in 2025 onder 5 procent van de bevolking komen.

In 2018 rookte 11,6 procent van de Nieuw-Zeelandse bevolking, terwijl dat tien jaar daarvoor nog 18 procent was. De daling loopt alleen niet snel genoeg om het in 2025 onder de 5 procent te brengen. Volgens het bij de wet behorende actieplan roken bevolkingsgroepen met een Maori- en Pasifika-achtergrond veel meer, respectievelijk 29 procent en 18 procent. “Als er niets verandert duurt het nog decennia voordat de rookprevalentie onder de Maori onder de 5 procent daalt”, zei gezondheidsminister Verall in The Guardian.

Rookstophulp zette te weinig zoden aan de dijk

Op 6 december schreef The Herald nog dat het zonder nieuwe maatregelen niet zou gaan lukken om in 2025 tot een rookvrije generatie te komen. Hoewel 90 procent van de rokers heeft gebeld met de District Health Boards in verschillende regio’s van Nieuw-Zeeland om informatie te vragen over rookstophulp, blijkt maar 21 procent van hen daadwerkelijk met roken te zijn gestopt.

Ook nicotinegehaltes verplicht omlaag

Maar een paar dagen later blijkt de overheid al nieuwe maatregelen te hebben genomen om wel degelijk door te kunnen pakken. Naast een leeftijdsgebonden rookverbod voor iedereen die na 2008 is geboren, komen er ook maatregelen die de nicotine in tabaksproducten verplicht reduceren tot heel lage, niet meer verslavende hoeveelheden, het aantal verkooppunten voor sigaretten wordt verminderd en de subsidie voor therapieën om van verslavingen af te komen wordt opgehoogd. Die nieuwe regels zullen niet gelden voor e-sigaretten.

“Dit zal mensen helpen te stoppen of over te stappen op minder schadelijke producten en het veel minder waarschijnlijk maken dat kinderen nog verslaafd raken aan nicotine”, zei professor Janet Hook van de University of Otago tegen de BBC.

Eerste land dat zo’n maatregel neemt

Marc Willemsen van het Trimbos-instituut, tevens hoogleraar Tabaksontmoediging aan de Universiteit Maastricht, noemt het Nieuw-Zeelandse plan een mijlpaal. “Dit is het eerste land dat zo’n maatregel neemt. In Madagaskar is zo’n plan gesneuveld in het parlement”, zegt Willemsen tegen de NOS.

Anton Kunst, hoogleraar sociale epidemiologie verbonden aan het Amsterdam UMC, denkt dat de maatregel effectief zal zijn. Tegen de NOS zegt hij: “De meeste jongeren beginnen zo rond hun veertiende te experimenteren met roken. Vervolgens kan het een paar jaar duren voor ze verslaafd zijn. Rond hun zestiende, zeventiende roken ze dan dagelijks.”

Wel plaatst Kunst een kanttekening: “Bepaalde generaties iets verbieden kan juridisch misschien een heikel punt zijn, dat neigt naar discriminatie.”

Eindspel Tabak opperde in 2014 een rookvrije generatie

In Nederland is eenzelfde idee al in 2014 gestart door Stichting Eindspel Tabak, mede op initiatief van Wanda de Kanter en Pauline Dekker van Rookpreventie Jeugd. Uit een juridische analyse die destijds is gemaakt, bleek dat het wel degelijk mogelijk moest zijn om ook hier een leeftijdsgebonden rookverbod in te voeren. De stichting heeft daar toen ook een beleidsplan voor opgesteld. Marc Willemsen denkt in reactie op het nieuws uit Nieuw-Zeeland dat zo’n maatregel ook in Nederland kan werken. “Maar het duurt wel minstens vier jaar voordat je dan een effect ziet”, zegt hij tegen de NOS. Om al sneller resultaat te zien, raadt hij aan om op korte termijn andere maatregelen in te voeren. “Met het verhogen van de verkoopleeftijd naar 21 heb je een direct effect. Dat hebben we gezien in de VS. Net zoals je hier hebt gezien dat er een effect was toen de leeftijd van 16 naar 18 werd verhoogd.”

Strengere maatregelen helpen op korte termijn

Een andere maatregel die Willemsen adviseert, is het verhogen van de prijs van tabaksproducten: “Er wordt hier relatief weinig accijns geheven.” In Nederland kost een pakje sigaretten 7 euro en in Nieuw-Zeeland is dat inmiddels zo’n 22 euro.

Wel is hij kritisch op de Nieuw-Zeelandse keuze om de nieuwe maatregelen niet voor e-sigaretten te laten gelden. Het probleem kan zich immers verplaatsen doordat jongeren in plaats van traditionele sigaretten met e-sigaretten gaan experimenteren. “Wat dat betreft is er hier misschien nog wel een gunstigere basis voor de Nieuw-Zeelandse maatregel dan daar”, zegt Willemsen. “Wij hebben al strenge regelgeving rondom e-sigaretten, dus minder ontsnappingsmogelijkheden.”

Rookvrije generatie in 2035

Rookpreventie Jeugd-voorzitter Wanda de Kanter ziet ook nog steeds mogelijkheden voor een generatiegebonden verbod op de aankoop van tabak, maar dan voor iedereen geboren vanaf 2017. “Daarmee zouden we in 2035 de rookvrije generatie bereiken, vijf jaar eerder dan in het Nationaal Preventieakkoord is afgesproken”, stelt zij. “In de tussentijd moet het aantal rokers sterk worden teruggebracht. Met name in de groep mannen met lage sociaaleconomische status rookt nu nog 56 procent. Om het aantal rokers te verminderen moet de rookstophulp op orde zijn gebracht, het aantal verkooppunten beperkt zijn door middel van een vergunningstelsel en de prijs van tabak elk jaar structureel zijn verhoogd. Met al die maatregelen roken er straks in 2035 veel minder mensen en kan die wet voor een generatiegebonden koopverbod geruisloos ingaan.”