Onderzoek betaald door de tabaksindustrie vindt nog steeds zijn weg naar wetenschappelijke tijdschriften, die niet altijd een helder beleid tegen tabaksinmenging hebben. Tabaksbedrijven blijven ondertussen investeren in medische ondernemingen die behandelingen voor longkanker, hart- en vaatziekten, COPD en astma ontwikkelen.

Door de webredactie

Nog steeds publiceren vooraanstaande medisch-wetenschappelijke tijdschriften onderzoek dat direct of indirect is gefinancierd door tabaksbedrijven. Dat blijkt uit onderzoek van The Investigative Desk en The BMJ, de Britse uitgeverij van medisch-wetenschappelijke vakliteratuur, schrijft News Medical. De meeste wetenschappelijke bladen hebben geen specifiek beleid voor het weren van studies die met financiering van tabaksbedrijven, al dan niet via frontorganisaties, tot stand zijn gekomen.

Zelfs als uitgevers, auteurs en universiteiten zich willen distantiëren van de tabaksindustrie, dan nog is het soms lastig om die banden te herkennen. Bijvoorbeeld omdat tabaksproducenten mede-eigenaar zijn van farmaceutische bedrijven en medische onderzoeksinstituten. Uit een analyse van artikelen in de PubMed-database kwamen honderden artikelen naar boven waarbij een link met Big Tobacco was vast te stellen.

‘Geld van industrie moet geweerd’

Voormalig hoofdredacteur van BMJ’s Tobacco Control en hoogleraar sociale gedragswetenschappen aan de Universiteit van Californië, Ruth Malone, stelt tegenover New Medical dat wetenschappelijke tijdschriften door de tabaksindustrie gefinancierd onderzoek strikt moeten weren. “Iedereen die de geschiedenis, omvang en aard van de epidemie begrijpt, en de strategische pogingen van de tabaksindustrie om verdeeldheid te zaaien onder de mensen in de gezondheidszorg, weet dat geld van de industrie afgewezen moet worden.”

The BMJ heeft zijn tabaksbeleid – dat uit 2013 stamde – nu aangepast, zodat niet alleen door de industrie gefinancierd onderzoek wordt geweerd, maar ook artikelen van auteurs die financiële banden met de tabaksindustrie hebben.

Eerder beschreven we hoe door Philip Morris direct of indirect betaald onderzoek zijn weg vindt in de wetenschappelijke literatuur, doordat het soms geciteerd wordt zonder vermelding van de belangenverstrengeling. Als zo’n artikel weer geciteerd wordt, komen door de industrie betaalde uitkomsten in het wetenschappelijk discours terecht.

Tabaksbelangen in de medische wereld

De grote tabaksbedrijven hebben aanzienlijke belangen in farmaceutische bedrijven en onderzoekslaboratoria die behandelingen ontwikkelen voor ziekten die veroorzaakt worden door roken. De Britse krant Daily Mail zette vorige maand in een overzichtsartikel de investeringen van Big Tobacco in de medische sector op een rijtje.

Philip Morris International (PMI) voert de lijst aan. Wereldwijd is het bedrijf goed voor een kwart van de sigarettenverkoop (613 miljard stuks in 2023). Het afgelopen decennium heeft PMI echter ook enorm geïnvesteerd in bedrijven die behandelingen vervaardigen voor hartziekten, astma en de chronische longziekte COPD. Deze aandoening wordt veroorzaakt door schade aan de longen waardoor patiënten moeite hebben met ademhalen. Meestal is COPD het gevolg van roken.

‘Investeringen zijn verontrustend en pervers’

Gezondheidsexperts zijn geschokt door het idee dat sigarettenmakers verdienen aan behandelingen voor ziekten die veroorzaakt worden door roken. Tabak is de belangrijkste oorzaak van longziekten in het Verenigd Koninkrijk, net als in Nederland en elders. De UK Clinical Pharmacy Association Respiratory Committee, een organisatie van apothekers en zorgprofessionals gespecialiseerd in longzorg, noemt het ‘zeer verontrustend en pervers’ dat PMI “winst probeert te maken met de behandeling van rook-gerelateerde longziekten die hun producten veroorzaken.”

Laura Williamson, beleidsmanager van Asthma + Lung UK, zegt: “Het moet niet mogelijk zijn dat ze winst maken uit de ziekten die ze veroorzaken.” Ze wees op de misvatting dat tabaksbedrijven met hun investeringen mensen zouden helpen. “Als ze dat deden, zouden ze geen sigaretten verkopen, want dát zou mensen echt helpen. Om te beginnen door hun gezondheid geen schade toe te brengen.”

PMI houdt nog steeds belang in Vectura

In 2021 zorgde de overname door PMI van de Britse producent van inhalers tegen astma en COPD Vectura voor grote opschudding in de medische wereld. De overname werd veroordeeld door medische beroepsverenigingen en Vectura werd zo veel mogelijk uitgesloten van wetenschappelijke publicaties en conferenties. Het leek dus goed nieuws dat PMI vorig jaar de Vectura Group voor 150 miljoen pond weer verkocht aan elektronicabedrijf Molex Asia Holdings. PMI zei dat het kwam door een ‘ongerechtvaardigde tegenreactie’ van wetenschappers en prominenten in de gezondheidszorg.

PMI bleek later echter een deel van het bedrijf, inmiddels gefuseerd met de Deense farmaceut Fertin, die ook eigendom van PMI is, te hebben behouden. Vectura Fertin Pharma blijft als een apart bedrijf opereren onder PMI’s eigendom, “maar dan met een nieuwe merknaam”, aldus de woordvoerder van het tabaksbedrijf. De focus komt te liggen op voorgeschreven inhalatiemedicijnen bij hartaanvallen en beroertes, beide vaak door roken veroorzaakt.

PMI is verder eigenaar van farmaceutisch bedrijf OtiTopic, dat ook inhalers maakt tegen hartaanvallen, en heeft een belang in health-techbedrijf Biofourmis, waar een cardioloog verbonden aan de Universiteit van Groningen een functie had.

Ook JTI en BAT actief in medische branche

Japan Tobacco International (JTI) heeft een farmaceutisch tak die producten maakt voor de behandeling van longkanker, hartziekten en twee huidziekten, psoriasis en dermatitis, die beide ook door roken kunnen worden veroorzaakt.

Daarnaast investeert British American Tobacco (BAT) in bedrijven die vaccins ontwikkelen voor ziekten als Covid-19. BAT is ook voor 20 à 25 procent eigenaar (via de investeringspoot Btomorrow Ventures) van het Deense bedrijf PlatoScience, dat behandelingen ontwikkelt voor mentale aandoeningen zoals depressie. Vorige maand bleek uit onderzoek van Solid Sustainability Research dat een hoogleraar neurologie aan Maastricht University bij PlatoScience wetenschappelijk hoofdadviseur is.

Altria in afslankbusiness en biotechnologie

Verder is het Amerikaanse tabaksbedrijf Altria Group als partner betrokken bij een bedrijf dat werkt aan meer efficiënte manieren om het actieve bestanddeel in diabetes- en obesitasmiddel Ozempic en Wegovy beschikbaar te maken. Altria heeft ook connecties met de Canadese onderneming Lexaria Bioscience, dat medicijntechnologie DehydraTECH vervaardigt, aldus Tobacco Tactics. Met DehydraTECH kunnen oliën en medicijnen in gedroogde vorm worden gemengd met voedsel en dranken, waardoor ze sneller worden opgenomen in het lichaam. Eerste klinische testen hebben aangetoond dat het gewichtsverminderende middel semaglutide (aanwezig in Wegovy) op die manier sneller en efficiënter werkt dan het huidige injectiesysteem. Maar de droogtechniek wordt ook gebruikt om CBD te drogen, een stof die voorkomt in cannabis, bijvoorbeeld om toe te voegen aan nicotinezakjes.

Altria is ook deels eigenaar van biotechnologiebedrijf Micreos, dat onderzoekers aan het Erasmus MC tussen 2017 en 2021 financiering verschafte.

‘Reputatie witwassen met bloedgeld’

In april publiceerde de Tobacco Control Research Group (TCRG) van de Universiteit van Bath op Tobacco Tactics een overzicht waaruit bleek hoezeer de tabaksindustrie nog steeds poogt in de medische wereld te infiltreren en die gebruikt om e-sigaretten, verhitte tabak en nicotinezakjes als een ‘minder schadelijk alternatief’ neer te zetten. Gezondheidsexperts wijzen op de negatieve gevolgen als tabaksbedrijven onderdeel worden van gerespecteerde wetenschappelijke kringen, zoals tijdschriften, conferenties en onderzoeksfaciliteiten. Big Tobacco kan deze deelname gebruiken om de schade die hun producten veroorzaken, te minimaliseren of te ontkennen. “Er is aanzienlijk bewijs dat de industrie de publicatie van onderzoek promoot om de negatieve impact van roken, die onafhankelijke medische gegevens aantonen, te bagatelliseren”, zegt Laura Williamson van Asthma + Lung UK.

Nicholas Hopkinson, hoogleraar respiratoire medicatie aan het Imperial College London en voorzitter van Action on Smoking and Health, stelt dat Big Tobacco weg moet blijven uit de farmaceutische sector. “De tabaksindustrie maakt enorme winsten, terwijl het elk jaar miljoenen mensen doodt”, zei hij tegen de Daily Mail. “Het idee dat deze bedrijven de mogelijkheid krijgen om dit bloedgeld te gebruiken en hun reputatie wit te wassen door het te besteden in de gezondheidszorg, is simpelweg walgelijk.”

tags:  Altria | BAT | JTI | longziekte | PMI | Vectura | farmaceutische industrie | wetenschap | tabakslobby