‘Kinderen beschermen tegen de invloed van de tabaksindustrie’ is dit jaar het thema van Wereld Niet Roken Dag op 31 mei. Met dit thema wil de Wereldgezondheidsorganisatie mensen bewustmaken van de sluwe tactieken die de industrie gebruikt om jongeren verslaafd te maken.

Door de webredactie

‘Geen tactieken, leugens en vernieling meer. Het is tijd om te onthullen wat Big Tobacco verbergt’ is de afsluiter van een campagne waarin de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) jongeren aan het woord laat over de manipulaties en marketing van de tabaksindustrie. In de video laat een jonge vrouw zien hoe Big Tobacco het milieu en mensenlevens schaadt voor eigen gewin. Tot slot spreekt ze de kijker toe: “Je kan je schouders erover ophalen, of je doet er wat aan. Sta op. Gebruik je stem. Zeg nee tegen Big Tobacco.”

De campagne #TobaccoExposed is ontwikkeld in het kader van Wereld Niet Roken Dag op 31 mei, met dit jaar als thema: ‘Kinderen beschermen tegen de invloed van de tabaksindustrie’. Volgens een ‘voor jongeren, door jongeren’-strategie is een campagne opgezet die jongeren bewust moet maken van de negatieve effecten van de tabaksindustrie en die moet culmineren in een wandelevenement op 1 juli. Overal ter wereld zullen jongeren dan een parcours van 5 kilometer lopen om symbolisch te laten zien hoeveel stappen alle deelnemers samen kunnen zetten tegen de tabaksindustrie. De campagnepagina biedt een toolkit en campagnemateriaal om de protestwandelingen te organiseren.

40 miljoen rokende kinderen

De tabaksindustrie noemt kinderen ‘replacement smokers’ (vervangrokers). De industrie weet namelijk dat tweederde van haar klanten sterft aan het product dat ze verkoopt, waardoor wereldwijd 8 miljoen mensen per jaar overlijden aan tabak (waarvan 19.000 in Nederland). Elk jaar heeft de industrie dus een nieuwe lading consumenten nodig, en kinderen zijn het ideale doelwit. Waarom? Omdat het kinderbrein het makkelijkst verslaafd te maken is. Ongeveer 90 procent van alle mensen die roken is begonnen voor het 18e levensjaar. Twee van de drie kinderen die maar één sigaret of vape roken worden een dagelijkse roker. Wereldwijd gebruiken ongeveer 40 miljoen kinderen tussen de 13 en 15 jaar tabak, heeft de WHO berekend. Eenmaal verslaafd zijn de meeste mensen voor de rest van hun leven vaste klant. Dit is waarom de industrie haar marketing zo sterk richt op kinderen en jongeren.

Ruim 8 miljard dollar tabaksmarketing in VS

De marketingbudgetten van tabaksbedrijven om hun product aan te prijzen zijn astronomisch. In de Verenigde Staten werd door de grootste bedrijven in 2019 meer dan 8,2 miljard dollar (7,5 miljard euro) uitgegeven aan marketing voor sigaretten en ‘rookloze’ tabak. In een artikel in Tobacco Control refereren Mary Assunta van de Southeast Asia Tobacco Control Alliance en Phil Chamberlain van de Universiteit van Bath aan onderzoek waaruit is gebleken dat een groot deel van deze marketing specifiek gericht is op kinderen. Vandaar de verboden op reclame, promotie en sponsering voor tabak, die zijn vastgelegd in artikel 13 van het WHO Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC), dat door 180 landen is ondertekend. De VS tekende het verdrag wel, maar heeft het nooit geratificeerd.

Ongereguleerde mediakanalen

Veel van deze marketing bereikt kinderen via social media, influencers, entertainmentkanalen en muziekfestivals. Met name marketing voor e-sigaretten, nicotinezakjes en verhitte-tabaksproducten wordt sterk verspreid via social media. Promotiecontent voor slechts drie van deze producten heeft al meer dan 385 miljoen mensen in 60 landen bereikt, waarvan 40 procent jonger dan 25 jaar, blijkt uit het onderzoek #SponsoredByBigTobacco van de Amerikaanse antirookorganisatie Campaign for Tobacco-Free Kids.

Ook blijkt dat ongeveer de helft van de populairste films uit 2021 prominent tabak in beeld brengt en blijkt 12,8 procent van de tophits uit 2021 tabaksproducten te tonen in hun muziekclips, die meer dan 2 miljard keer werden bekeken. Ook de onder jongeren populaire Formule 1-autosport ontvangt jaarlijks miljarden dollars aan sponsoring van tabaksbedrijven, waardoor ze het verbod op reclame kunnen omzeilen. Door een nieuwe deal met Netflix hebben deze bedrijven sinds 2019 miljarden minuten aan gratis tabaksreclame kunnen uitzenden.

Kinderen in ontwikkelingslanden

Met name kinderen in lage- en middeninkomenslanden zijn het doelwit van de tabaksindustrie. Een grote, vorig jaar in Tobacco Control gepubliceerde studie analyseerde tabaksmarketing in meer dan 42 landen en ontdekte dat in winkels vlak bij scholen en speelplaatsen sigaretten naast snacks, snoepgoed en frisdrank worden geplaatst, dat sigarettenadvertenties worden getoond op ooghoogte van kinderen, dat sigaretten met smaakjes worden gepromoot en dat er losse sigaretten worden verkocht. In veel van deze landen zijn deze praktijken wel verboden, maar wordt er niet op gehandhaafd.

Jongeren nemen het podium

Jongeren blijken zelf ook van de beïnvloeding door de tabaksindustrie af te willen. Bij de tiende Conference of the Parties (COP10) van het Kaderverdrag FCTC van de WHO, in februari jl. in Panama, waren jongeren prominent aanwezig. Leden van Global Youth Voices, een beweging van jeugdorganisaties uit 130 landen, namen het woord en spraken de delegatieleden toe met een pleidooi om “hun kinderen, neefjes en nichtjes in gedachte te houden bij het nemen van besluiten tijdens de COP10 en herinnerd te worden als degenen die hen hebben beschermd tegen de schadelijke gevolgen van tabak.”

Overheidsactie is effectiefst

De organisaties die het meeste kunnen doen tegen de negatieve invloed van de tabaksindustrie op de jeugd zijn overheden. De instrumenten om deze invloed tegen te gaan zijn al aanwezig in het FCTC-verdrag van de WHO. In de praktijk wordt het verdrag echter vaak niet gehandhaafd. Met name artikel 13, dat pleit voor een algeheel verbod op tabaksadvertenties, -promotie of -sponsoring (TAPS), wordt vaak niet nageleefd en zou ook moeten worden toegepast bij mediaplatforms die de tabaksmarketing doorsluizen naar de jeugd. Mediaplatforms zouden echter ook zelf kunnen besluiten om de industrie van hun platforms te verbannen.

Klik hier voor informatie over het Wereld Niet Roken-wandelevenement op 1 juli.

tags:  COP10 | sponsoring | influencers | Formule 1 | netflix | social media | reclame | marketing | onderzoek | jongeren | WHO | FCTC-verdrag | wereld niet roken dag