Sinds maart 2016 publiceert de Rijksoverheid e-mails en brieven van de tabakslobby op haar website, zodat ze transparanter kan zijn over haar contacten met de tabakslobby. In onze serie 'De Transparantie Files' nemen we de vrijgegeven documenten onder de loep. Dit is aflevering 6: Imperial Tobacco pleit voor accijnsverhoging op de heatsticks van haar concurrent Philip Morris.

Door de webredactie

Per 7 maart 2016 publiceert de Rijksoverheid op haar website brieven die binnen zijn gekomen van de tabakslobby. De openheid over het contact met de tabaksindustrie is voortgekomen uit het plan dat het Ministerie van Volksgezondheid opstelde om het internationale antirookverdrag FCTC beter na te komen. De rechtszaak die de Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Staat aanspande omdat de overheid het verdrag niet of onvoldoende uitvoerde, stond aan de basis van dit plan.
In het FCTC-verdrag is vastgelegd dat de overheid geen contact met de tabaksindustrie mag tijdens het ontwikkelen van antirookbeleid. Pas nadat dit beleid officieel is vastgesteld, kan de overheid eventueel contact met hen opnemen, vooral om technische zaken door te nemen. De tabakslobby doet uiteraard toch haar uiterste best om de overheid te verleiden tot contact. Dat bleek onlangs nog uit het WNL-programma Haagse Lobby, waarin tabakslobbyist Arnoud Ongerboer de Visser van Japan Tobacco International liet weten dat terughoudendheid in contact betekent dat ze bijvoorbeeld nog altijd emails sturen aan ambtenaren of meedoen aan internetconsultaties, waarin de overheid aan brancheorganisaties vragen stelt over bijvoorbeeld het voornemen van een wetswijziging. De industrie maakt daar dan haar belangen alsnog kenbaar.

Gezondheidswaarschuwingen

Onlangs zijn er weer een stapel lobbybrieven vrijgegeven. Er zitten technische vragen tussen over de gezondheidswaarschuwingen die verplicht op de verpakkingen van tabaksproducten moeten worden geplaatst. Er is zelfs een bespreking geweest tussen de tabaksindustrie, de douane en het ministerie van Financien om het over de plaatsing van de accijnszegels te hebben, een gevolg van de nieuwe gezondheidswaarschuwingen. Uit het verslag van die bespreking blijkt niet dat de industrie van de gelegenheid gebruik heeft gemaakt om direct ook wat standpunten voor het voetlicht te brengen. Als dat inderdaad het geval is geweest, dan past de ontmoeting binnen het FCTC-verdrag omdat het hier om technische afspraken gaat. Wel merkt het ministerie in het verslag op: “Het verzoek omtrent het aanpassen van het formaat van de accijnszegel is in meerdere lidstaten tegelijk voorgesteld. Het eventueel aanpassen van het formaat van een accijnszegel kost tijd bij zowel de Douane als bij de branche, waardoor een spoedige beslissing gewenst is.”

Accijns

Andere lobbybrieven gaan (zoals in eerdere afleveringen van deze serie opgemerkt) over accijns. Ook lijkt het Ministerie van Volksgezondheid eindelijk wat verloren gewaande mailwisselingen terug te hebben gevonden: men heeft ook het contact met de Vereniging Nederlandse Kerftabakindustrie (VNK) uit 2015 en wat brieven uit 2016 gepubliceerd. Daaruit blijkt onder meer dat het ministerie haar best doet de industrie op afstand te houden. Een ambtenaar aan de VNK: “Ik stel het niet op prijs dat u medewerkers rechtstreeks benadert om uw mening kenbaar te maken.” De VNK reageerde: “In het verleden hebben wij immers steeds zonder bezwaren gecorrespondeerd met de voorgangers van mevrouw X en mevrouw X. Langs die weg zijn wij er ook op gewezen dat wij vanaf 1 juni van dit jaar ons moesten wenden tot de twee genoemde medewerkers. Dat u daar geen prijs op stelt kwam voor ons dus als een verrassing.” Maar de toon van de mailwisseling verandert daarna niet. De ambtenaar blijkt hen afwijzen.

Opvallend

De opvallendste brief in deze stapel is afkomstig van Imperial Tobacco (uit mei 2017) die er bij het Ministerie van Financien op aandringt dat er te weinig accijns wordt geheven op zogenaamde ‘heated cigarettes’ (sigaretten die niet worden verbrand maar verhit, zoals de heatsticks van concurrent Philip Morris). Imperial Tobacco schrijft : “Sinds kort zijn er in Nederland heated cigarette’ producten te koop. De kleine sigaretten bestaan uit tabak met filter, echter de pakjes met 20 sigaretten zijn voorzien van een accijnszegel voor rooktabak en niet een voor sigaretten. Dit resulteert voor de fabrikanten van dergelijke producten in een tarief voor accijnsafdracht die niet in overeenstemming is met de aard van het product. Bovendien zorgt dit voor een verschuiving van inkomsten van de overheid naar fabrikanten van dergelijke producten.” En: “Voor een pakje heated tobacco a 20 sticks (6 euro) wordt maar € 0.60 aan rooktabak’ accijns afgedragen (doordat er slechts 6 gram tabak in de sigaretten zit) terwijl dit voor een pakje van 20 sigaretten (6,00 euro) €3,63 is.”

Gewone sigaret

Imperial probeert het ministerie ervan te overtuigen dat een heatstick een gewone sigaret is: “Het feit dat heated cigarette producten separaat op de markt worden gebracht met een aanbevolen verwarmingselement dat het product tot maximaal 350 graden Celsius verwarmt, doet niets af aan het feit dat het product als zodanig gerookt kan worden, vergelijkbaar met een sigaret mits het op de juiste temperatuur wordt verwarmd. Klassieke sigaretten worden ook verkocht zonder hun noodzakelijke ontstekingsmechanisme, Desondanks is het voor dergelijke producten niet toegestaan om een andere accijnscategorie toe te passen.”
Het Ministerie reageert op de brief van Imperial met een afwijzing. Ze is van mening dat de heatsticks geen gewone sigaretten zijn: “Uw opvatting deel ik echter niet. Mede van belang is dat de tabaksrolletjes ook als zodanig kunnen worden gerookt. De speciale tabakssticks (hierna ook heatsticks) voor heated cigarette producten zijn naar mijn mening niet bestemd om als zodanig te worden gerookt. Hiervoor is een speciaal apparaat nodig. Een consument zal deze kleine tabaksstïcks naar verwachting niet als zodanig gaan roken nog afgezien van de vraag of deze inderdaad met een gewone aansteker zouden zijn aan te steken zoals u stelt.”

Dubbele bedoeling

Opvallend is wel dat er een jaar eerder (mei 2016) een brief van het Brusselse lobbybureau Aspect op het ministerie was binnengekomen met een verzoek tot een ontmoeting. Aspect was namens de ‘world leading producer of electronic nicotine delivery systems’ Fontem Ventures met verschillende Nederlandse stakeholders in Den Haag “waaronder leden van de Tweede Kamer” in discussie over de ontwikkelingen rond het FCTC-verdrag en de implementatie van de Europese Tabaksproductenrichtlijn. Aspect had een lijst aan onderwerpen om te bespreken die er alle op neerkwamen dat de e-sigaret de toekomst was. Zoals Philip Morris nu betoogt dat de heatsticks de toekomst zijn.
Fontem Ventures is een dochtermaatschappij van Imperial Tobacco. De lobbybrief van Imperial over een hoger accijnstarief op heatsticks heeft dan ook een dubbele bedoeling: haar concurrent Philip Morris een loer draaien (flink duurdere heatsticks zullen de verkoop niet ten goede komen) én haar eigen marktaandeel bevorderen (net omgeturnde heatstick-gebruikers stappen mogelijk weer terug op de dan goedkopere e-sigaretten van Fontem Ventures).

Het ministerie lijkt op beide brieven afwijzend gereageerd te hebben. Contact met de industrie is, ook als ze elkaar in de weg proberen te zitten, niet verstandig.

Lees hier de andere afleveringen uit deze reeks:

Deel 1: Lobby tegen accijnsverhoging
Deel 2: VWS ontvangt tabakslobbyisten TNLT
Deel 3: JTI stopt met Green Deals 
Deel 4: Ministeries hebben vrijgegeven documenten nog niet op orde
Deel 5: De geveinsde zorgen van de tabaksindustrie over de Nederlandse schatkist
Deel 7: Het ministerie van Financiën overtreedt het FCTC-verdrag