Roken is niet alleen slecht voor de lichamelijke gezondheid, ook de geestelijke gezondheid lijdt eronder. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Henrico Stam aan de Erasmus Universiteit. Nicotine beïnvloedt de hersenen en zorgt ervoor dat mensen minder goed leren van hun fouten. Problematisch is het vapen: ‘We vergiftigen een hele generatie.’

Door de webredactie

Nicotine beïnvloedt het beloningssysteem en het foutverwerkingssysteem in de hersenen, waardoor rokers moeilijk met hun verslaving kunnen stoppen en waardoor ze minder snel leren van hun fouten. Dat blijkt uit onderzoek van econoom Henrico Stam aan de Erasmus School of Social and Behavioral Sciences waarop hij op 9 mei promoveerde. Stam begon aan zijn onderzoek omdat hij wilde begrijpen waarom mensen dingen blijven doen waarvan ze weten dat het slecht voor ze is en zelf zeggen dat ze het niet willen. “Dat intrigeerde me”, zegt hij op de website van de Erasmus Universiteit, ook omdat hij verschillende mensen in zijn naaste omgeving heeft verloren aan roken. “En ik wilde weten wat er dan in het brein gebeurt.”

Minder snel fouten registreren

Voor zijn proefschrift registreerde hij bij deelnemers met EEG-metingen hun hersenactiviteit tijdens gedragsproeven en opdrachten. Uit het onderzoek blijkt dat rokers minder snel fouten registreren dan niet-rokers. Dat is niet alleen bij verstokte rokers het geval, maar ook bij ‘lichte rokers’, mensen die dagelijks maximaal tien sigaretten roken. “Dat blijkt voldoende te zijn om effecten te zien die vergelijkbaar zijn met wat je ziet bij klinisch verslaafde cocaïnepatiënten”, zei Stam in een interview bij De Nieuws BV op NPO Radio 1.

Bovendien hebben mensen die sigaretten roken een grotere kans om ook verslaafd te raken aan andere middelen (als cocaïne en cannabis). Doordat het foutverwerkingssysteem minder goed functioneert is het ook daar weer moeilijker om mee te stoppen.

Vapes zijn niet onschuldig

Stam vindt het onbegrijpelijk dat de invloed van nicotine op het brein zo weinig aandacht krijgt, juist omdat vapes zo populair zijn onder jongeren. In 2023 had een op de tien kinderen van 12 jaar al een vape geprobeerd, blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut. Een kwart van de jongeren tussen de 12 en 16 jaar had ooit gevapet, 4 procent deed dat dagelijks.

Die vapes worden door de tabaksindustrie in de markt gezet als een minder schadelijk alternatief voor de sigaret. Maar een vape bevat soms net zoveel nicotine als een heel pakje sigaretten, als het niet een veelvoud daarvan is. “De onschuld die de vape uitstraalt is onterecht”, zegt Stam. “Nicotine is in termen van verslavende werking vergelijkbaar met stoffen als heroïne.” De hersenen van jongeren zijn nog in ontwikkeling, waardoor de schade die vapes bij hen aanrichten extra zorgelijk is. “Het is zeer gevaarlijk en kan leiden tot grote afhankelijkheid”, zegt Stam. Op Radio Rijnmond gebruikte hij nog stelligere woorden: “We vergiftigen een hele generatie.”

Begeleiding bij stoppen

Volgens Stam is niet duidelijk of als mensen stoppen met roken, de hersenen weer ‘normaal’ kunnen gaan functioneren. Niettemin pleit hij ervoor om mensen te begeleiden bij het stoppen met hun verslaving. Zijn fundamentele onderzoek zou kunnen leiden tot aanvullende behandelingen met stimulatie van hersengedeelten die betrokken zijn bij zelfcontrole en foutverwerking. “Cognitieve gedragstherapie is vaak ook effectief, maar het is niet voor iedereen voldoende. Dan is het goed als er alternatieven zijn”, stelt hij.

Stam adviseert rokers om naar de huisarts te gaan en hij adviseert ouders van vapende kinderen om zich heel goed te realiseren dat de gevolgen van vapen op de ontwikkeling van de hersenen groot kunnen zijn en dat ze daarom strenger zouden moeten optreden.