Met regelmaat krijgt TabakNee tips over snoepsigaretten met ‘speels smoke-effect’. Het WHO FCTC-verdrag stelt dat de verkoop ervan verboden moet worden, maar zolang er geen bestaand sigarettenmerkbeeld op is afgebeeld, mag het in Nederland nog steeds.

Door de webredactie

De feestmaand is weer aanstaande en dan bereiken ons steevast verontwaardigde berichten over snoepsigaretten die nog steeds her en der worden aangeboden. Chocoladesigaretjes en kauwgumsigaretjes met “speels ‘rook’ effect”. Amazon heeft het over “retro snoep voor feestjes en nostalgische fans”. En Snoepenland prijst de kauwgum aan met “De Magical Stickgum ziet eruit als een echte sigaret, het heeft een poeder wat voor smoke-effect zorgt. Ze komen in stijlvolle verpakkingen met taferelen zoals cowboys, kronen en kamelen.” Ja, referenties aan cowboys en kamelen, dat zijn nostalgische beelden. De chocoladesigaretjes – nog meer nostalgie! – hebben bij Traktatiepret verpakkingen die naar steden verwijzen.

We schreven hier eerder over. In 2015 citeerden we Amerikaans onderzoek naar het fenomeen nepsigaretten waaruit bleek dat tabaks- en snoepbedrijven de snoepstaafjes als goede reclame richting toekomstige rokers beschouwden. Om die reden is in het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de bepaling opgenomen dat aangesloten landen in hun wetgeving de verkoop van op sigaretten gelijkend snoepgoed gericht op minderjarigen moeten verbieden. De Nederlandse Tabakswet kent zo’n bepaling niet.

Hieronder herplaatsen we een stuk dat we in 2022 over snoepsigaretten schreven. Er is sindsdien niets veranderd.

Nog steeds kunnen kinderen met snoepsigaretten het roken imiteren

Snoepsigaretten zouden iets van vroeger moeten zijn, maar ze zijn nog niet door de wet verboden. Sterker nog, je kunt ze makkelijk in verschillende (online)winkels kopen en ze nemen mogelijk toe in populariteit.

Door de webredactie

Marije van Hagen schrok toen ze haar 9-jarige dochter met kauwgomsigaretten zag spelen. De ‘Magical Stick Gum’-pakjes, met plaatjes van een cowboy en een kameel erop, kocht haar dochter met wat kleingeld in de Snoepexpress in Berkel en Rodenrijs. Enkele jaren geleden schreven we al eens over deze snoepsigaretten. Nu krijgen we opnieuw meldingen van bezorgde ouders van wie de kinderen thuiskomen met nepsigaretten. Deze kauwgumsigaretten verwijzen duidelijk naar bekende merken zoals Marlboro en Camel. Als je erin blaast komt er ook nog eens poeder uit dat op rook lijkt.

Of de snoepsigaretten in heel Nederland populairder worden is moeilijk vast te stellen, maar er wordt in ieder geval vaker online naar gezocht. Volgens Google Trends werd er in 2020 ongeveer 40 procent meer op ‘snoepsigaretten’ gegoogeld dan in 2015.

‘Doodnormaal snoep’

In de winkel vroeg Van Hagen om uitleg en kreeg als reactie dat het om doodnormaal snoep gaat en dat ze zeer populair zijn onder jongeren. Een soortgelijke nonchalante houding als van deze winkelmedewerker zie je ook in de productbeschrijving van verschillende onlinesnoepwinkels, zoals bij Aroy’s Candy Shop: “Wie heeft ze niet gehad als kind. Totaal onschuldig, gewoon leuk.” Kantinegroothandel De kantinewinkel is zelfs trots op het feit dat ze op echte sigaretten lijken: “Deze verpakking lijkt wel op een slof sigaretten en het is zo populair dat de schoorsteen ervan kan roken. Het is een must-have in het kindersnoepassortiment.” En: “Zo houden de kinderen zich ook zoet terwijl mams en paps buiten de asbak bevuilen.”

Kinderen vinden het stoer

Ook Michel de Joode ziet in Zoutelande vaker kinderen met snoepsigaretten rondlopen, waaronder zijn eigen 9- en 10-jarige dochters. “In ons dorp rookt nog maar één persoon en hij probeert te stoppen. Onze kinderen komen normaalgesproken dus niet in aanraking met sigaretten of mensen die roken, terwijl er meestal wel sigaretten op tafel stonden toen ik nog jong was”, vertelt De Joode. Werkend in de zorg doet De Joode wel eens lichamelijk onderzoek bij mensen die een leven lang gerookt hebben. “Deze mensen lijken soms wel twintig jaar ouder dan ze daadwerkelijk zijn. Door de snoepsigaretten krijgen mijn kinderen toch een beetje de ervaring mee van hoe het is om te roken en ze vinden het stoer om het na te doen. Ik ben bang dat het later makkelijker voor ze wordt om een keer een echte sigaret op te steken.”

Geen onschuldig snoepgoed

De Joodes angst dat snoepsigaretten niet geheel onschuldig zijn en negatieve gevolgen kunnen hebben bevestigde onderzoeker Jonathan Klein van de Universiteit van Rochester al twee decennia geleden. Snoepsigaretten zorgen er namelijk voor dat kinderen op latere leeftijd eerder geneigd zijn te gaan roken. Klein liet zeven jaar later opnieuw met een enquêteonderzoek zien dat volwassen rokers vaker als kinderen kauwgom- of chocoladesigaretten gebruikten dan niet-rokers. Zulke onderzoeken hebben er waarschijnlijk aan bijgedragen dat een verbod op de verkoop van snoepsigaretten is meegenomen in artikel 16 van het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ondertekenaars van het verdrag, waaronder Nederland, zouden wetgeving moeten aannemen en implementeren “die de productie en verkoop verbiedt van snoep, snacks, speelgoed of elk ander product in de vorm van tabaksproducten die gericht zijn op minderjarigen.” Wetgeving op dit punt ontbreekt echter nog steeds in Nederland en Europa.

Verkoop snoepsigaretten niet verboden

“Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat met snoepsigaretten de merknamen van gewone sigaretten worden gepromoot. Inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) starten dan ook een onderzoek wanneer ze deze producten tegenkomen tijdens een inspectie”, zegt Ruben van Dorssen, woordvoerder van staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid).

Hoewel de snoepsigaretten echte sigaretten nabootsen, zijn ze dus niet verboden. Van Dorssen verwijst zelfs naar de toelichting bij een wetswijziging van de Tabakswet uit 2001 waarin toenmalig minister Els Borst schreef: “Overigens blijft reclame voor chocoladesigaretten richting kinderen in beginsel mogelijk. In de eerste plaats dragen dergelijke snoepsigaretten voor zover mij bekend geen merknamen van tabaksproducten. Er zijn wel ‘look-alikes’ op de markt; daarbij rijst dan per geval de vraag of deze wel of niet ‘te goeder trouw’ in de handel worden gebracht. Ten tweede gaat het bij chocoladesigaretten uiteraard niet om tabaksproducten, maar om snoepgoed. Echter, mocht in de toekomst blijken dat er chocoladesigaretten niet ‘te goeder trouw’ op de markt worden gebracht, dan zal daartegen kunnen en moeten worden opgetreden.”

Wetgeving is vereist

Kinderen via snoep vertrouwd maken met sigaretten is zo langzamerhand niet meer goed te praten. Of de snoepfabrikanten te goeder trouw handelen doet dan ook niet ter zake. De overheid moet op dit punt simpelweg navolging geven aan het FCTC-verdrag en snoepgoed dat sigaretten of andere rookwaar nabootst verbieden.

Wie ondertussen snoepsigaretten tegenkomt die sterke gelijkenis vertonen met traditionele sigarettenmerken, kan dat melden bij de NVWA.