E-sigaretten worden gepromoot als alternatief voor volwassen rokers, maar het zijn vooral kinderen die vapen. Wereldwijd gebruiken negen keer zoveel 13-15-jarigen e-sigaretten als volwassenen. Overheden die de industrie zo hun gang laten gaan schenden de Rechten van het Kind.

Door de webredactie

In januari 2024 installeerde een Engelse schooldirecteur een vape-detector in de toiletten. Binnen één dag ging het alarm 112 keer af. Een onderzoek onder 4.000 leraren in Engeland liet zien dat leerlingen lessen missen om te vapen, zich niet kunnen concentreren door de nicotineverslaving en dat kinderen die niet vapen de toiletten mijden omdat andere leerlingen er vapen.

Dat is het concrete gezicht van een wereldwijde paradox, omschreven in een opiniestuk in het British Medical Journal: in 63 landen waar gegevens over zijn gebruiken kinderen tussen de 13 en 15 jaar gemiddeld negen keer zo vaak e-sigaretten als volwassenen (WHO-rapport, p. 42). In Groot-Brittannië worden e-sigaretten desondanks nog steeds gereguleerd en zelfs gestimuleerd als stophulpmiddel voor volwassenen die sigaretten roken.

In Nederland vapete in april 2025 22 procent van de 15- en 16-jarigen in de laatste maand en 8 procent dagelijks, terwijl slechts 3,1 procent van de volwassenen regelmatig een e-sigaret gebruikt. Deze cijfers leggen een duidelijke hypocrisie bloot: een product dat door de tabaks- en nicotine-industrie wordt gepromoot als instrument om volwassen rokers te helpen stoppen, doet voornamelijk dienst om tieners die nog nooit rookten nicotineverslaafd te maken.

Kind moet ‘eerste overweging’ zijn, maar is dat niet

In het BMJ-opiniestuk betogen onderzoekers van de Universiteit van Bath, de Australian National University en de Universiteit van Groningen dat regeringen wereldwijd hun internationale verplichtingen jegens kinderen schenden door e-sigaretten onvoldoende te reguleren. Het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind stelt dat het belang van het kind ‘een eerste overweging’ moet zijn bij alle beslissingen die kinderen raken. Mogelijk voordeel voor volwassen rokers mag daar niet tegen opwegen.

Daarbovenop hebben regeringen van 62 landen volgens de WHO nog steeds geen enkele e-sigaretregulering, ondanks de richtlijnen uit de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) om niet alleen tabaks- maar ook nicotineverslaving te voorkomen en te verminderen.

Schadebeperkingsnarratief gekaapt

Het is zeer duidelijk: de industrie zet het narratief van ‘schadebeperking’ (oftwel: e-sigaret positioneren als stoptool en minder schadelijk alternatief voor de sigaret) strategisch in om regulering tegen te houden. De industrie claimt, al dan niet via frontorganisaties, steeds opnieuw dat strikte regulering rokers zou ‘schaden’, maar eerder dit jaar concludeerde een studie in JAMA dat e-sigaretten geen effectief stophulpmiddel zijn.

In de context van tabakscontrole omvatte schadebeperking oorspronkelijk een breed scala aan maatregelen, van rookvrije zones tot stophulp. Nu is het begrip door de industrie gereduceerd tot één boodschap: rokers moeten kunnen switchen naar andere nicotineproducten en hiervoor moet vrij spel gegeven worden – om de overstap gemakkelijk te maken.

Bovendien blijft volgens recent Amerikaans onderzoek bijna de helft van de mensen die e-sigaretten gebruiken ook traditionele sigaretten roken – zogeheten ‘dual users’. De belofte van schadebeperking blijkt vooral een rookgordijn voor het creëren van een nieuwe generatie nicotineverslaafden.

Basis voor kinderen niet sigaret maar schone lucht

De perverse logica wordt pas helemaal duidelijk wanneer we kijken naar wie e-sigaretten daadwerkelijk gebruiken. De meeste kinderen en adolescenten die vapen hebben nooit gerookt op het moment dat ze beginnen. Voor deze groep is de correcte vergelijkingsbasis niet tabak roken maar het inademen van lucht. Vanuit dat perspectief zijn e-sigaretten aantoonbaar schadelijk, met matig tot sterk bewijs voor verhoogde risico’s op verslaving, brandwonden, angst, stemmingsstoornissen, hoest, keelirritatie en astma bij jongeren.

Elk potentieel voordeel van e-sigaretgebruik geldt dus alleen voor volwassen rokers – een minderheid van de bevolking – en dan nog alleen voor degenen die volledig en snel overstappen. Dit potentiële voordeel voor een kleine groep wordt gebruikt om schadelijke en zeer verslavende producten breed beschikbaar te maken voor veel grotere groepen niet-rokers, inclusief kinderen.

In Nederland vapete in 2025 niet alleen 22 procent van de 15- en 16-jarigen, maar bleek bovendien dat ongeveer 70 procent van de vapende jongeren óók traditionele sigaretten rookt. E-sigaretten fungeren dus niet als vervanging, maar als aanvulling. Het resulteerde in een netto stijging van rokende jongeren voor het eerst in tien jaar.

Kinderrechten onder druk

Het Kinderrechtenverdrag is glashelder: het belang van kinderen moet bij alles vooropstaan. In plaats daarvan worden kinderen nu geofferd voor een theoretisch voordeel voor rokers dat niet eens bewezen is. De industrie haakt met zoete smaakjes en kleurig design een nieuwe generatie aan de nicotine, waarmee de miljardenwinsten van deze sector op peil kunnen blijven. Overheden kunnen eenvoudig met een beroep op de Rechten van het kind nieuwe generaties beschermen tegen de nicotine-industrie door de Rookvrije Generatie vast te leggen in een wet.

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws van TabakNee? Schrijf je dan op deze pagina in voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief.