Gezondheids- en milieuorganisaties doen in een gezamenlijke brief aan Kamerleden de oproep om als het maar even kan een nationaal verbod op sigarettenfilters in te stellen. Ook pleiten ze voor meer rookvrije stranden en andere omgevingen.

Door de webredactie

Als er ook maar enige juridische ruimte is voor een nationaal verbod op plastic sigarettenfilters, dan moet de politiek daar zo snel mogelijk werk van maken. Die oproep doet een brede coalitie van gezondheidsfondsen, artsenorganisaties en milieuclubs in een brief die gisteren is verstuurd aan de vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat. Die commissie bespreekt volgende week woensdag met demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen (I&W, CDA) tijdens een debat over Circulaire economie haar Kamerbrief over beleidsopties ter reductie van sigarettenfilters in het zwerfafval.

In de brief schreef Heijnen al dat een verbod op eenmalige sigarettenfilters de meest effectieve manier is om het aantal sigarettenfilters in zwerfafval drastisch terug te dringen. Daarom werkt ze langs twee lijnen aan de uitwerking daarvan. Enerzijds probeert ze hiervoor binnen de EU de handen op elkaar te krijgen, ook al is daarvan pas in 2026 op zijn vroegst resultaat te verwachten. Tegelijkertijd verkent zij “welke (on)mogelijkheden er zijn voor een nationaal verbod op sigarettenfilters.”

Pleidooi van twaalf organisaties

De brief aan de Kamerleden is ondertekend door Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, Trimbos-instituut, Clean Air Nederland, Rookpreventie Jeugd, De Nederlandse GGZ, artsenfederatie KNMG en de milieuorganisaties GoClean, Plastic Soup Foundation, Recycling Netwerk Benelux, Searious Business, Stichting De Noordzee en Zwerfinator Foundation.

Samen pleiten zij ervoor de kleinste juridische opening voor een nationaal filterverbod direct aan te grijpen. Daarnaast vragen ze om al dan niet via een wettelijke regeling het aantal rookvrije stranden in Nederland snel uit te breiden en nader te concretiseren voor welke andere omgevingen zo’n verbod ook zou kunnen gaan gelden. “Als milieu- en gezondheidsorganisaties zijn wij grote pleitbezorgers van een verbod op sigarettenfilters en het rookvrij maken van omgevingen”, aldus de brief.

Grootste vorm van plasticvervuiling

De organisaties citeren uit internationale publicaties en een rapport van CE Delft in opdracht van de staatssecretaris, waarin de verschillende beleidsopties staan om in 2026 tot een reductie van 70 procent sigarettenfilters in het zwerfafval te komen. Zij schrijven: “Sigarettenfilters zijn in aantal de grootste vorm van plastic vervuiling wereldwijd en een bron van microplastics. Naast plastic bevatten de filters een cocktail van giftige stoffen: arseen (rattengif), lood, nicotine en pesticiden. Die stoffen belanden in het milieu, met negatieve effecten voor mensen, dieren, planten en ecosystemen.”

Het CE Delft-rapport stelde dat van de geschatte 10,54 miljard sigaretten die in 2021 in Nederland werden gerookt, minimaal 240 miljoen, maar mogelijk tot wel 7,1 miljard filters als zwerfafval in het milieu belanden. Een bijkomend probleem is dat de filters (micro)plastics en chemicaliën bevatten die in onze leefomgeving en de natuur terechtkomen. Eén sigarettenfilter kan ongeveer 100 microplastics per dag afgeven en tot 1.000 liter water verontreinigen.

Filter biedt geen gezondheidsvoordelen

Tegelijkertijd sterven jaarlijks 20.000 mensen in Nederland aan de gevolgen van ziekten veroorzaakt door het roken. Het sigarettenfilter noemen de organisaties in hun brief “een misleidende uitvinding van de tabaksindustrie om roken minder schadelijk te laten lijken. Er is geen enkele aanwijzing dat gefilterde sigaretten minder ongezond zijn dan ongefilterde sigaretten.”

Een verbod op filters zou sigaretten ook minder aantrekkelijk maken voor jongeren om met roken te beginnen en rokers aanzetten tot stoppen “want bij ongefilterde sigaretten komt er tabak in de mond en de rook is harder en onprettiger. Tevens maakt dit een einde aan de mogelijkheden voor de tabaksindustrie om middels gaatjes in het filter de gemeten emissiewaarden van teer, nicotine en koolmonoxide te manipuleren (‘sjoemelsigaret’).”

GroenLinks-motie zette discussie in gang

Staatssecretaris Heijnen zegde in februari 2022 in reactie op een motie van GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht toe te onderzoeken hoe een reductie van 70 procent aan sigarettenfilters in zwerfafval per 2026 te realiseren zou zijn. Dat onderzoek werd uitgevoerd door CE Delft, dat in februari van dit jaar concludeerde dat een filterverbod de enige optie is, maar dat zo’n verbod waarschijnlijk alleen Europees geregeld kan worden. Herziening van de Single Use Plastics-richtlijn, voorzien in 2026, zou daarvoor de eerste mogelijkheid bieden. Toch wilde Heijnen nog wel onderzoeken welke nationale mogelijkheden er zouden zijn.

Lees hier de volledige brief van de organisaties.