Een werkbezoek aan het Rode Kruis Ziekenhuis over de gevolgen van roken greep staatssecretaris Maarten van Ooijen duidelijk aan. “Ik was al heel gemotiveerd, maar dat gevoel is alleen maar sterker geworden.”

Door de webredactie

Stoppen met roken is altijd goed. “Maar het is natuurlijk nog veel beter als mensen nooit met roken beginnen. Bijvoorbeeld door hogere prijzen, minder verkooppunten en uitbreiding van het rookverbod. Ik was al heel gemotiveerd om daarvoor het onderste uit de kan te halen. Dat gevoel is na vandaag alleen maar sterker geworden.” Dit schreef staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, CU) op LinkedIn de dag na zijn bezoek aan het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) in Beverwijk, vorige week donderdag. Van Ooijen was daarvoor uitgenodigd door Rookpreventie Jeugd-voorzitter Wanda de Kanter, die eerder ook zijn voorgangers Martin van Rijn (PvdA) en Paul Blokhuis (CU) uitnodigde om respectievelijk in het RKZ en het Antoni van Leeuwenhoek van artsen en patiënten te horen over de gevolgen van roken.

Van Ooijen was zichtbaar onder de indruk en beschrijft dat ook: “Ook als je al veel weet van de enorme schade die roken aanricht, is het heel confronterend en emotioneel om daar met patiënten en artsen over te praten.”

Verschillende specialisten vertelden over de vele ziekten als gevolg van roken die zij moeten behandelen. In Beverwijk, waar, zoals de recent verschenen Kankeratlas aantoont, longkanker veel vaker dan gemiddeld voorkomt, ging het ook over de diepe gezondheidskloof in Nederland, die in belangrijke mate door roken wordt veroorzaakt. Ondertussen schamen patiënten zich en geven zichzelf nog altijd de schuld van hun rookgedrag, op basis van het door de tabaksindustrie ingestoken idee dat roken een ‘vrije keus’ van de roker is. In werkelijkheid zijn zij het slachtoffer van een industrie die moedwillig mensen verslaafd maakt aan nicotine.

Specialisten over de gevolgen van roken

Verschillende specialisten vertelden wat zij in hun spreekkamers zien aan gevolgen van het roken. Gynaecoloog Hans van Weering zette uiteen wat roken voor de zwangerschap betekent: aangeboren afwijkingen, placentaloslating en vroeggeboorte, niet alleen het gevolg van zelf roken tijdens de zwangerschap, maar ook door meeroken. Kinderarts Emile Hendrix nam het over en legde uit dat een veel te vroeg geboren kind vaak levenslang lichamelijke en geestelijke achterstand ondervindt. Rokende ouders vergroten het risico op wiegendood van hun baby en jaarlijks worden in Nederland meer dan tienduizend kinderen van rokende ouders opgenomen vanwege astma en luchtweginfecties.

Cardioloog Maarten Koole benadrukte de bijdrage van roken aan hartinfarcten op jonge leeftijd en wees op de hardnekkigheid van de verslaving met het voorbeeld van nota bene een collega die doorrookt ondanks etalagebenen en een hartaanval. Tjerk de Nijs, internist, besprak de gevolgen van roken op vele ziekten, waaronder diabetes, en vaatchirurg Jorianne de Nie vertelde over de schade aan bloedvaten in het hele lichaam. Longarts Karin Pool schetste dat tabaksverslaving een rol speelt bij misschien wel 80 procent van de patiënten in het hele ziekenhuis.

Ten slotte vertelde kaakchirurg Hylke Schouten over de enorme invloed van roken op het gebit. Ook besprak hij een patiënte met keelkanker die na een zeer mutilerende operatie toch 60 sigaretten per dag bleef roken. Al die vermijdbare ellende geeft de specialisten een sterk gevoel van machteloosheid. Helemaal als zij, zelf vaak ook ouders, zien hoe makkelijk hun kinderen aan (e-)sigaretten kunnen komen.

Patiënten vertellen over hun leven

Van Ooijen moest toegeven dat hij eigenlijk niet wist hoe ontzettend groot de invloed van tabak op het hele lichaam is. Met twee patiënten besprak hij de weerslag van hun ziekte op hun dagelijks leven. Een patiënte met COPD beschreef haar permanente benauwdheid en hoe het haar zelfs niet meer lukt om naar een winkel 100 meter verderop te lopen. En een man die op zijn 45e de diagnose longkanker kreeg, vertelde over de zware operatie die hij moest ondergaan. Daarbij moesten ook wervels worden weggenomen, zodat zijn nek nu met stalen platen en stangen wordt gestut. Van Ooijen realiseerde zich hoe het voor ’s mans kinderen moet zijn geweest, de angst om hun vader te verliezen en dat “ook als operaties en chemokuren slagen, je gezondheid en je leven nooit meer wordt wat het was.”

Geen betutteling, maar bescherming

De twee patiënten smeekten Van Ooijen om actie en vroegen hem waarom het allemaal zo lang moet duren. Zijn repliek dat er veel maatregelen worden genomen, maar dat de overheid wil voorkomen al te betuttelend op te treden, werd door de artsen snel gepareerd. Bij bescherming van de jeugd tegen een ernstige verslaving, die het gevolg is van zware marketingdruk van een nietsontziende industrie, kan moeilijk van betutteling sprake zijn. Zoals de verplichte scooterhelm en de autogordel mensen behoeden bij verkeersongevallen, zo zijn effectieve maatregelen nodig om jongeren te beschermen tegen een nicotineverslaving. Te weten: een effectieve handhaving van de leeftijdsgrens voor aankoop van tabak, jaarlijkse accijnsverhogingen, ook op e-sigaretten, en regulering van het aantal verkooppunten via een vergunningstelsel. En als het aan het burgerinitiatief Nicotinee ligt een generatiegebonden nicotineverbod met vanaf 2030 een jaarlijks opschuivende leeftijdsgrens.

We zijn Gekke Gerritje

Staatssecretaris Van Ooijen heeft nu met eigen ogen gezien wat de nicotine-industrie aan gezondheidsschade veroorzaakt en het lijkt erop dat die boodschap goed is aangekomen bij de bewindsman. Hij besloot zijn post op LinkedIn in ieder geval met: “Een patiënte zei vandaag: ‘We zijn Gekke Gerritje met z’n allen, dat zo’n verslavend en schadelijk product zo makkelijk verkrijgbaar is.’ Ik snap heel goed wat u bedoelt.”