Scholieren komen elke week gemiddeld ruim acht keer in de buurt van een verkooppunt van tabak, blijkt uit recent onderzoek. En vmbo-leerlingen een stuk vaker dan vwo’ers. De onderzoekers pleiten voor een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak.

Door de webredactie

“Als je kijkt naar hoeveel mensen er roken bestaan er grote verschillen tussen opleidingsniveaus”, vertelt dr. Mirte Kuipers. Net als haar vier medeonderzoekers werkt zij voor de Afdeling Public and Occupational Health van Amsterdam UMC. “We zien die verschillen bij volwassenen én jongeren. Een van de risicofactoren is de blootstelling aan verkooppunten. Met deze studie hebben we onderzocht of het onderwijsniveau samenhangt met de mate van blootstelling aan tabaksverkooppunten, in Amsterdam, Haarlem, Zwolle en Eindhoven. Dat bleek inderdaad zo te zijn.”

Verontrustend

In een publicatie in wetenschappelijk tijdschrift Health & Place (eind mei) laten de onderzoekers zien dat de gemiddelde scholier 16,6 keer in de 14 dagen wordt blootgesteld aan tabak. Voor deze studie hebben ze in het najaar van 2020 de tabaksverkooppunten in vier steden in kaart gebracht, zowel speciaalzaken als supermarkten, tankstations en tabaksautomaten. De ruim 300 deelnemende scholieren van 16 scholen hadden een speciale app op hun telefoon die bijhield hoe vaak ze in de buurt (binnen 10 meter) van een verkooppunt kwamen. Onderzoeker Tessa van Deelen. “Voor de resultaten hebben we alleen gekeken naar de niet-rokende scholieren. Het is toch verontrustend te noemen dat zij elke dag worden blootgesteld aan tabaksverkoop, en lager opgeleide jongeren nog anderhalf keer meer dan hoger opgeleide jongeren.”

Vaker naar winkels

Het is overigens niet zo dat rondom vmbo-scholen meer verkooppunten van tabak zijn. Mirte Kuipers: “Het lijkt er vooral op dat zij zelf vaker naar winkels gaan, bijvoorbeeld in de pauzes of na schooltijd. We hebben geen reden om aan te nemen dat tabaksverkopers zich meer richten op vmbo- en havoscholieren. Toch zien we hun blootstelling aan tabaksverkoop wel als een probleem, omdat het wel degelijk bijdraagt aan de grote verschillen in gezondheid tussen sociaal-economische groepen. Des te meer reden om werk te maken van de vermindering van verkooppunten. De noodzaak daarvan wordt zeker aangetoond door ons onderzoek.”

Verschillen per buurt

Twee vervolgonderzoeken lopen inmiddels al. Tessa van Deelen: “We doen op dit moment onderzoek naar tabaksverkooppunten rond álle middelbare scholen in die vier grote steden. Zo krijgen we nog meer gegevens over die onderwijsverschillen.” Mirte Kuipers: “Een andere studie is al bijna klaar voor publicatie. Daarbij hebben we gekeken naar verschillen per buurt: of in wijken met een lagere sociaal-economische status meer verkooppunten van tabak zijn. In drie van de vier steden blijkt dat inderdaad zo te zijn. Rookpreventie Jeugd pleit al langer voor een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak. Dat idee ondersteunen wij zeker, omdat zo’n stelsel de hele verkoopomgeving reguleert en voorkomt dat er nieuwe winkels bij komen.”