UPDATE 10-05-2022
Een zorginstelling in de regio Rotterdam moet een werknemer materiële en immateriële schade vergoeden, omdat hij de longziekte COPD ontwikkelde door jarenlang aan tabaksrook van anderen te zijn blootgesteld.

Door de webredactie

Voor het eerst is in Nederland een werkgever aansprakelijk gesteld voor de gezondheidsschade die een werknemer heeft opgelopen door meeroken. Yulius, een instelling voor geestelijke gezondheidszorg in de regio Rotterdam, moet een huismeester en klusjesman die sinds 1999 in dienst is een nog nader te bepalen schadevergoeding betalen voor de door meeroken opgelopen COPD. Dat heeft de kantonrechter in Rotterdam vorige maand bepaald. Het vonnis werd deze week gepubliceerd en is een belangrijke steun in de rug voor iedereen die ongewild in tabaksrook werkt. In de thuiszorg is dat bijvoorbeeld nog veel te vaak het geval.

De huismeester, die 37 was toen hij bij Yulius in dienst kwam, werkte een groot deel van zijn tijd in een vestiging van Yulius op de Wijnkoperstraat in Gorinchem. Hier kunnen tot veertig volwassenen met psychiatrische problemen werken aan herstel. De werknemer voerde in dit gebouw onderhouds-, reparatie- en schilderwerk uit. Ondanks het geldende rookverbod werd overal in het gebouw, zowel in de algemene ruimtes als in de kamers van de patiënten gerookt. Een aparte rookruimte grenzend aan de centrale hal was officieel de enige plek waar mocht worden gerookt. Maar die ruimte was te klein en zowel personeel als patiënten rookten ook elders. Tegen die overtredingen van het rookverbod werd niet of nauwelijks opgetreden.

Meeroken enig mogelijke oorzaak

Bij de huismeester werd in 2008 COPD vastgesteld. Daarvoor kon hij geen andere oorzaak bedenken dan de veelvuldige blootstelling aan tweedehands rook tijdens zijn werk. Zelf heeft hij rond zijn 20e een jaar gerookt toen hij in de bouw werkte. Rond diezelfde tijd werkte hij ook ongeveer een jaar om de week als diskjockey in een discotheek, waar veel werd gerookt. In beide gevallen een te geringe blootstelling aan sigarettenrook om ruim 25 jaar later de COPD te verklaren.

Nadat de ziekte verergerde en er niets gebeurde met zijn klachten en die van anderen over de grote rookoverlast in het gebouw, daagde de klusjesman, inmiddels 58 jaar en voor 80 procent arbeidsongeschikt verklaard, in 2020 zijn werkgever voor de rechter.

Oordeel van getuige-deskundige

De in deze zaak opgeroepen getuige-deskundige, een hoogleraar Longziekten van het UMC Groningen, stelde vast dat de tweedehands rook in de werkomgeving de enige oorzaak kan zijn van de longziekte van de eiser. De korte periodes van zelf roken en meeroken kunnen daar volgens hem geen oorzaak van zijn. Ook andere mogelijke oorzaken (een periode van duivenmelken, incidentele blootstelling aan lasdampen, bijtende schoonmaakmiddelen en stof) kunnen volgens de longarts het ontstaan van de ziekte niet verklaren.

Yulius bracht daar tegenin dat eiser “het causale verband tussen de blootstelling aan sigaretten-/rooklucht bij Yulius en de COPD niet heeft geleverd met het deskundigenbericht, omdat de deskundige in zijn rapport schrijft dat hij het weliswaar zeer waarschijnlijk acht dat de blootstelling op het werk op zijn minst heeft bijgedragen, maar dat hij sterker dan die uitspraak niet kan verdedigen.”

Werkgever verzaakte zorgplicht

Maar de rechter ging daar niet in mee en stelde uit het rapport van de getuige-deskundige af te leiden “dat de kans dat de gezondheidsschade van eiser door de werkomstandigheden bij Yulius is ontstaan zeer groot is.” Verder stelde de rechter vast dat Yulius niet aan haar zorgplicht heeft voldaan door in een rookvrije werkomgeving te voorzien. In het vonnis verklaart de rechter derhalve “voor recht dat Yulius aansprakelijk is voor de gezondheidsschade die eiser in de uitoefening van zijn werkzaamheden bij Yulius heeft opgelopen” en ook “dat Yulius de materiële en immateriële schade die eiser heeft geleden, lijdt en nog zal lijden, dient te vergoeden.”

The Whitecoat Project

De uitspraak van de kantonrechter heeft potentieel verstrekkende gevolgen, omdat nu voor het eerst juridisch is vastgesteld dat meeroken tot gezondheidsschade en aansprakelijkheid van in dit geval een werkgever kan leiden. Medisch-wetenschappelijk was daar al ruimschoots bewijs voor, ook al heeft de tabaksindustrie lang geprobeerd daar twijfel over te zaaien, uit angst voor claims omdat meeroken niet als 'vrije keus' kon worden afgedaan. Eind jaren 80 van de vorige eeuw zette Philip Morris daarvoor nog een desinformatiecampagne op die The Whitecoat Project is gaan heten. Daarvoor werden door tussenpersonen onder valse voorwendselen wetenschappers – de projectnaam verwees naar hun witte jassen – gerekruteerd. Hen werd gevraagd mee te werken aan onderzoek naar luchtkwaliteit binnenshuis. Tabak werd niet genoemd en de naam van de opdrachtgever werd verzwegen. Uit de resultaten van het uitgevoerde onderzoek werden alleen de resultaten gefilterd die de tabaksfirma goed uitkwamen.

Tweedehands e-rook

Dit pleit heeft de tabaksindustrie inmiddels ruimschoots verloren, maar de hele rookindustrie probeert nu dezelfde twijfel te zaaien rondom meeroken met e-sigaretten. ‘Anderen hebben geen last van meeroken’ beweert Dutchvapers.nl als een van de voordelen van e-sigaretten boven traditionele sigaretten. In 2016 reageerde de vereniging van dampers Acvoda op een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) naar de gezondheidsrisico’s van e-sigaretten voor omstanders. Hoewel het RIVM wel degelijk schadelijke effecten van e-sigaretdamp vond, stelde Acvoda dat het rapport geen enkele reden bood voor het instellen van een dampverbod in publieke ruimtes. Zo’n verbod kwam er toch.

Gevaren van meeroken

Meeroken veroorzaakt niet alleen COPD. Het (ongewild) inademen van tabaksrook kan volgens het Trimbos-instituut ook leiden tot longkanker en hart- en vaatziekten, zoals een hartaanval of beroerte. Opgroeiende kinderen zijn nog kwetsbaarder voor meeroken. Zij hebben meer kans op astma, oorontsteking, hoesten, benauwdheid en hersenvliesontsteking.

Details over de rechtszaak tegen Yulius zijn terug te vinden op rechtspraak.nl

UPDATE 10-05-2022

Journalist Joop Bouma interviewde COPD-patiënt John Hauser voor dagblad Trouw over de werksituatie bij Yulius en zijn leven met COPD. Ook RTL wijdde een artikel aan deze zaak.