Via websites of social media is het kopen van snus een fluitje van een cent. Sinds november vorig jaar zijn deze nicotinezakjes verboden, maar regionale kranten signaleren een hype onder tieners en zelfs basisscholieren. De NVWA roept op aanbieders te melden.

Door de webredactie

De tabaksindustrie lijkt een nieuwe manier te hebben gevonden om tieners verslaafd te maken aan nicotine. Eind februari schreven regionale kranten ineens over een hype onder jongeren. Op scholen en bij sportverenigingen in Utrecht blijken tieners en zelfs kinderen uit groep 8 tabaksvrije snus te gebruiken. Het Trimbos-instituut noemt het een zorgwekkende trend die door het hele land te zien is, ook al is er nog geen sprake van massaal gebruik. Het instituut waarschuwt dat de nicotinekick via de nicotinezakjes nogal heftig is voor jongeren en dat het spul erg schadelijke effecten kan hebben. Daarnaast bestaat het risico dat ze van het gebruik van snus overgaan op sigaretten.

De gemeente Hoorn werkt inmiddels samen met een aantal jongeren- en hulpverleningsorganisaties. Ze nemen maatregelen om de handel snus en het toenemende gebruik ervan tegen te gaan. Jongerenwerkers van Stichting Netwerk zagen begin 2021 al dat tieners nicotine pouches (nicotinezakjes) via social media zoals Snapchat verkopen aan leeftijdgenoten op middelbare scholen in Hoorn. Schooldirecteuren maken zich hierover ernstig zorgen. Ze willen inzetten op meer voorlichting en ook de ouders erbij betrekken.

Schadelijk levensmiddel

Snus is een van oorsprong Zweedse uitvinding, waarbij tabak onder de bovenlip wordt gestopt waardoor nicotine in de bloedbaan komt. Snus is in de rest van de Europese Unie verboden. Sinds enige tijd is een variant in zwang waar geen tabak in zit, zodat de Europese wetgeving kan worden omzeild. De tabaksvrije nicotinezakjes zijn in korte tijd populair geworden in verschillende landen. Ook in België blijkt het inmiddels een hype onder jongeren. Vlaamse scholen waarschuwen ervoor.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) deed vorig jaar onderzoek naar de schadelijkheid van de nicotinezakjes en constateerde dat het een schadelijk levensmiddel is. Daarop werden op 10 november de zakjes in Nederland verboden. Snus met 0,035 of meer milligram nicotine per zakje mag sindsdien niet meer verhandeld worden. Maar dat verbod wordt met voeten getreden. Op internet wemelt het van de webshops die merken als Killa, Lyft en Zyn verkopen in allerlei smaken. Ze kosten tussen de 5 en 9 euro per doosje, met korting bij een bestelling van tien stuks of meer. Het contactadres zit veelal in het buitenland, bijvoorbeeld in Göteborg.

Maar ook op onder jongeren geliefde sociale mediakanalen is snus te bestellen. Een snelle zoektocht op Instagram met de woorden ‘snus + Rotterdam’ levert een lijst van vijftien accounts op. In een chat met snus.rdam antwoordt de verkoper binnen een minuut dat bestellen mogelijk is. Hij of zij garandeert dat de nicotinezakjes binnen het kwartier bezorgd worden. “Ik heb killa cola blueberry en lyft nog over.” Kosten: 15 euro inclusief bezorging. In reactie op de opmerking dat dit wel erg duur is, schrijft de verkoper dat de doosjes in de winkel nu 12,50 kosten. Het is kortom een fluitje van een cent om aan snus te komen, alleen moet je wel flink wat zakgeld hebben, of een bijbaantje.

Rolmodellen maken snus aantrekkelijk

Twee jaar geleden werd de opmars van tabakvrije snus al gesignaleerd en waarschuwden wetenschappers voor de aantrekkelijkheid ervan voor jongeren. Waarschuwingen over de zeer verslavende werking van nicotine in de snus kwamen ook van de Jellinek Kliniek. Meer dan honderd toonaangevende antirookorganisaties over de hele wereld deden afgelopen november een oproep aan sociale mediakanalen om reclame voor snus tegen te gaan. Tabaksfabrikanten gebruiken social media-influencers om jonge mensen te verleiden deze tabaksvrije nicotinezakjes te gaan gebruiken, en dat is een gevaarlijke ontwikkeling, aldus de organisaties. In Nederland zou voetballer Hakim Ziyech stiekem snus gebruiken, zo bleek uit een YouTube-filmpje, en André Hazes jr. zou ook een fervent gebruiker zijn. Rolmodellen die het gebruik van snus voor jongeren aantrekkelijk maken.

Het Britse collectief van onderzoeksjournalisten The Bureau of Investigative Journalism (TBIJ) constateerde een jaar geleden na onderzoek dat tabaksfabrikant BAT influencers betaalt om e-sigaretten, nicotinezakjes en tabaksproducten op Instagram te promoten. Terwijl dat platform dit soort reclame volgens de eigen richtlijnen zelfs verboden heeft.

Handhaving urgent

De vraag rijst waar de NVWA is in dit hele verhaal. De voedsel- en warenautoriteit hoort het verbod, dat inmiddels vier maanden oud is, te handhaven. Als snus zo gemakkelijk te koop is, moeten de verkopers toch ook gemakkelijk te identificeren zijn? En als Hoorn en Utrecht alarm slaan over hun jongeren, die in steeds groteren getale in de verleiding komen om snus te gebruiken, is de urgentie van handhaving toch aanwezig?

In een reactie laat de NVWA weten dat het controles uitvoert en passende maatregelen neemt op basis van de Warenwet om de producten uit de handel te halen. “We hebben verkopers dan ook opgeroepen te stoppen met de verkoop van snus”, schrijft een woordvoerster van de NVWA. “Er zijn en worden inspecties uitgevoerd bij importeurs. De inspecties worden risicogericht uitgevoerd. Hierdoor kunnen er (internet)bedrijven zijn die de nicotinezakjes toch nog verkopen en nog niet zijn geïnspecteerd. Ook deze bedrijven zullen risicogericht geïnspecteerd worden.” ‘Risicogerichte inspectie’ vindt plaats bij verkopers bij wie kans op overtreding van het verbod groot is.

Over de webshops die hun standplaats buiten Nederland hebben, schrijft de woordvoerster: “De NVWA heeft geen vat op handelaars/bedrijven die in het buitenland zijn gevestigd en online hun waren aanbieden. Het land in kwestie van waaruit zij opereren heeft dat wel.” Ze roept iedereen die verkopers van snus signaleert op dit te melden bij de NVWA.

Zie ook dit artikel: Snus nog populairder dan gedacht, blijkt uit NOS-enquête.