Kustgemeenten die samenwerken met tabaksfabrikant Japan Tobacco International (JTI) en NederlandSchoon bij het schoonhouden van de stranden, zijn zich van geen kwaad bewust. Zij zien geen verschil tussen de bijdrage van de sigarettenfabrikant en andere bedrijven die maatschappelijke verantwoordelijkheid tonen.

Door de webredactie

Vorige week constateerde TabakNee dat vijf Nederlandse kustgemeenten – Den Helder, Zandvoort, Noordwijk, Veere en Vlissingen – het internationale tabaksontmoedigingsverdrag, de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) overtreden door samen te werken met de tabaksfabrikant JTI. Dit bedrijf heeft het initiatief genomen voor de campagne 'Laat je peuk niet alleen', die vervuiling van stranden door achtergelaten sigarettenpeuken moet tegengaan. In de campagne trekt JTI samen op met de stichting Nederland Schoon, die namens het Nederlandse bedrijfsleven zwerfafval bestrijdt.

Het FCTC-verdrag is intussen in 179 landen, waaronder Nederland, van kracht en is bindend voor alle lagen van de overheid. Het verdrag bepaalt onder meer dat partijen elke vorm van samenwerking met de tabaksindustrie uit de weg moeten gaan en bijvoorbeeld ook geen sponsoring door de industrie moeten toelaten. Eerder publiceerde TabakNee een artikel met de juridische onderbouwing hiervoor.

Noordwijk: verdrag onbekend

Bij de gemeenten vormt het FCTC-verdrag geen beletsel voor het accepteren van de sponsoring door tabaksfabrikant JTI. De gemeente Noordwijk laat via een woordvoerder weten dat de gemeente zelfs niet op de hoogte was van het bestaan van het FCTC-verdrag. Op de vraag of de gemeente erkent dat zij het verdrag overtreedt door de samenwerking met JTI, stelt de woordvoerder dat dit nu niet is te beantwoorden: "Een goed antwoord op deze vraag vereist namelijk grondige kennis van het verdrag en de ruimte die de 'guidelines' al dan niet bieden."

Noordwijk stelt verder dat een gezamenlijk project voor beide partijen aantrekkelijk moet zijn en meerwaarde moet creëren, "dus ook voor onze partner JTI". Voor Noordwijk was het voordeel evident: "Het gezamenlijke project bood voldoende meerwaarde voor de gemeente, te weten preventie van peuken op het strand en even aandacht bij onze strandbezoekers voor de gewenste beelden: strand is geen asbak en een peuk is milieuafval."

Den Helder

Wethouder Pieter Kos (Economische bloei) van Den Helder, waar de campagne sinds juni van dit jaar loopt, laat via zijn woordvoerder weten: "Het project loopt nu al een tijdje tot tevredenheid van strandbezoekers en strandondernemers. Het draagt bij aan het schoner houden van onze stranden en het zeewater. We doen deze actie samen met Stichting Nederland Schoon, een door het Rijk gerespecteerde club die als doel heeft het zwerfafval in Nederland te verminderen. Samen werken we aan een mooier Den Helder. Dat het bedrijfsleven daar op de achtergrond aan bijdraagt is goed."

Zandvoort

Ook de gemeente Zandvoort, in 2011 de eerste om met JTI en Nederland Schoon in zee te gaan, verwelkomt de steun van de tabaksfabrikant. "Het belang van de gemeente is dat we alle vormen van zwerfafval tegengaan", verklaart een voorlichter. "De sigarettenindustrie gooit de peuken niet neer, maar wil wel bijdragen aan het voorkomen van het afval. In onze ogen is dat hetzelfde als wat de verpakkingsindustrie doet. Die wil ook bijdragen aan het voorkomen van rondzwervende blikjes en snoep- of ijspapiertjes en verpakkingen."

Zandvoort legt het FCTC-verdrag bovendien op eigen manier uit: "Volgens ons zijn de regels in de conventie bedoeld om te voorkomen dat er nadrukkelijk reclame gemaakt wordt voor rookproducten, en niet zozeer dat er medewerking wordt verleend aan campagnes die de vervuiling tegengaan, c.q. de burger ertoe bewegen om rookafval niet zomaar weg te gooien."

Het FCTC-verdrag schrijft inderdaad een verbod op reclame voor rookwaar voor, wat in Nederland al langer is vastgelegd in de Tabakswet. Het FCTC-verdrag bepaalt echter ook dat partijen zich niet moeten inlaten met maatschappelijke campagnes van de tabaksindustrie. Enerzijds om zo niet mee te werken aan het verbeteren van het imago van een bedrijfstak die een sterk verslavend en dodelijk product op de markt brengt en anderzijds om elke vorm van invloed, formeel of informeel, door de tabaksindustrie op antitabaksbeleid te voorkomen.

De gemeenten Vlissingen en Veere lieten weten meer tijd nodig te hebben om goed te kunnen reageren. Naar aanleiding van Kamervragen door de Tweede Kamerleden Manon Fokke en Marith Rebel aan minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) maakt het ministerie van VWS op dit moment een inventarisatie van de sponsoring van gemeenten door de tabaksindustrie. Staatssecretaris Van Rijn (VWS) liet de Kamer weten voor het zomerreces met een antwoord te komen.

NederlandSchoon

Voor de campagne 'Laat je peuk niet alleen' zocht JTI de samenwerking met Stichting NederlandSchoon. Die stichting kent het FCTC-verdrag, laat directeur Helene van Zutphen weten. Zij heeft er echter geen bedenkingen bij dat NederlandSchoon JTI een ingang verschaft bij gemeenten.

"De gemeentelijke overheid zoekt op basis van het succes van het anti-peukprogramma zelf contact met JTI", stelt Van Zutphen.
"Zwerfafvalgedrag veranderen is zeer complex. Om iets aan zwerfafvalgedrag te kunnen doen is samenwerking de beste oplossing. Dat betekent dat we samenwerken met de allerlei commerciële en non-commerciële partijen.Het grootste zwerfafvalprobleem zijn kauwgom en peuken. Vooral peuken, omdat peuken lastig op te ruimen zijn en toxische stoffen in de grond achterlaten. Daarbij werken wij samen met alle sigarettenfabrikanten. Vanuit het oogpunt dat hun product een groot zwerfafvalprobleem veroorzaakt."

Kunt u zich voorstellen dat de campagne door mensen ook kan worden begrepen als een goedkeuring van het roken: 'als je je peuk maar niet alleen laat, kun je rustig doorroken'?

Van Zutphen: "Ik kan mij voorstellen dat elke vorm van aandacht voor peuken voor u storend is. Echter om iets aan het probleem van de peuken te doen, moeten de rokers aangesproken worden. Dit doen wij het meest efficiënt en effectief met medewerking van allerlei partijen, waaronder de sigarettenfabrikanten."

Sigarettenfabrikant JTI kon nog niet reageren.