UPDATE 15-10-2025
Het is oktober, de verkiezingscampagne in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober is begonnen. TabakNee analyseerde de verkiezingsprogramma’s en zet de plannen van de partijen op een rij.

Door de webredactie

Twee politieke partijen, Partij voor de Dieren en ChristenUnie, hebben een generatiegebonden verkoopverbod van nicotineproducten opgenomen in hun verkiezingsprogramma’s. Het CDA wil de leeftijdsgrens voor tabaksverkoop verhogen naar 21 jaar en pleit voor een generatiegebonden rookverbod waarmee roken stapsgewijs wordt verboden. De VVD legt de nadruk op eigen verantwoordelijkheid van het individu voor de eigen gezondheid en op intensivering van de handhaving van illegale verkoop van vapes. GroenLinks-PvdA wil een verbod op wegwerp-vapes, hogere accijns en een tabaksschadefonds, wat ook een wens is van CDA, Volt en SGP. En D66 maakt een knipoog naar de taal van de populisten door in te zetten op “de gezondste generatie ooit”.

Links-rechts niet zo scherp

Met een stabiel middenkabinet waarin de VVD niet langer de boventoon voert zou er op basis van deze verkiezingsprogramma’s in een komende kabinetsperiode nog wel eens iets kunnen verschuiven in het tabaksbeleid. Interessant is dat in onze analyse van de tabaks- en preventieparagrafen in de verkiezingsprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober de traditionele links-rechtsverhouding in het tabaksdossier minder scherp lijkt te zijn geworden. Zelfs JA21 beseft dat “tot wel 20% van de huidige zorgvraag kan worden voorkomen door primaire preventie.” Een nadere uitwerking daarvan ontbreekt, maar iedereen weet dat het voorkomen van nicotineverslaving de grootste gezondheidswinst oplevert. Daartegenover lezen we bij DENK dat die “doorgeslagen betutteling” wil tegengaan en wil “dat mensen gewoon een waterpijpje kunnen blijven roken.”

Niet meer roken op de cel

De PVV heeft in het programma niets over gezondheidspreventie opgenomen en zegt over roken alleen dat gevangenen dit niet meer moeten mogen op hun cel. BBB wil “blijvend aandacht houden voor gezonde leefstijlbevordering”, maar wijdt daar verder nauwelijks over uit. Forum voor Democratie is ten slotte de felste tegenstander van antirookbeleid. De partij wil de accijns op tabak met 75 procent verlagen en horecaondernemers en sportkantines de vrijheid geven om zelf te beslissen wat voor rookbeleid ze voeren.

Hieronder geven we een overzicht van welke partijen verschillende tabaksontmoedigingsmaatregelen ondersteunen en citeren we de relevante passages uit de verkiezingsprogramma’s.

 

Steun voor de belangrijkste maatregelen

Generatiegebonden verkoopverbod nicotineproducten
CDA (generatiegebonden rookverbod), DENK, D66, CU, PvdD,  

Hogere accijns op nicotineproducten
CDA, CU, DENK, D66, GL-PvdA, PvdD, SGP, Volt

(Versneld) minder verkooppunten
CDA, D66, NSC, SGP, SP

Intensiveren handhaving illegale verkoop
D66, GL-PvdA, SGP, SP, VVD

Vergunningstelsel tabaksverkoop
PvdD, SGP

Tabaksschadefonds
CDA, GL-PvdA, SGP, Volt

Verbod op wegwerp-vapes
CDA, GL-PvdA, PvdD

Verbod op sigarettenfilters
PvdD

Investeringsmodel voor preventie
D66, VVD

Rookvrije zones uitbreiden
GL-PvdA, D66

Hulp bij stoppen met roken volledig vergoed
D66, SP, PvdD

 

Relevante passages uit de verkiezingsprogramma’s 

BBB

• • BBB wil blijvend aandacht houden voor gezonde leefstijlbevordering. Zo voorkom je ziekten, verbeter je je gezondheid en verlicht je de druk op de zorg. Gezonde voeding en voldoende beweging. Lokale samenwerking stimuleren voor gezonde leefstijlbevordering is daarbij essentieel. Bij de aanpak van verslavingsproblematiek kiest BBB bovendien voor een evenwichtig beleid dat gebaseerd is op wetenschappelijk onderbouwde methoden van risicopreventie en schadebeperking.

CDA

• • We verhogen de leeftijdsgrens van tabaksverkoop naar 21 jaar en willen eengeneratiegebonden rookverbod waarbij we roken stapsgewijs verbieden. We dringen het aantal tabaksverkooppunten terug, voeren een verbod in op wegwerpvapes, willen een jaarlijkse indexatie-accijns op tabak en accijns op e-sigaretten. We voeren een nieuwe afdracht in, zodat de tabaksindustrie gaat meebetalen aan de maatschappelijke kosten die zij zelf veroorzaken.
• • Verbruiksbelastingen (bijvoorbeeld op suiker) en accijns (tabak, e-sigaretten, alcohol) heffen we vanuit een gezondheidsdoelstelling.
• • We vragen de Staatscommissie Zorg te kijken naar: hoe preventieve zorg en welzijn structureel gefinancierd kunnen worden, waardoor minder curatieve zorg nodig is.
• • Preventie is meer dan leefstijl. Het is ook investeren in welzijn en bestaanszekerheid. Om de baten van preventie goed te kunnen berekenen, ontwikkelen we een investeringsmodel waarin ook gekeken wordt naar de verschillende zorgwetten en de effecten op andere beleidsterreinen.

ChristenUnie

• • Accijnzen op tabak en alcohol gaan verder omhoog. Op suiker en andere ongezonde producten worden heffingen ingevoerd om voedselproducenten te stimuleren gezondere producten te maken. We introduceren een verbruiksbelasting op e-sigaretten en verhogen de kansspelbelasting.
• • Een rookvrije generatie is ons doel. Daarom willen wij een totaalverbod op de verkoop van vapes. In verband met zwerfafval worden natuurgebieden rookvrij. Voor het roken van tabak kiezen we voor het Nieuw-Zeelandse rookbeleid. Dat richt zich op een rookvrije generatie door de verkoop van tabak blijvend te verbieden aan iedereen geboren na 2008, en stapsgewijs de leeftijdsgrens te verhogen.
• • Medisch en sociaal domein sluiten beter elkaar aan om (informele) zorg en welzijn te faciliteren. Vanuit de zorgverzekeraars wordt er geïnvesteerd in preventie en de sociale basis. Dit gebeurt nu nauwelijks terwijl preventie en een stevige sociale basis veel (gespecialiseerde) zorg voorkomen.

DENK

• Wij willen meer geld vrijmaken voor preventiebeleid en willen het nationale preventieakkoord versterken.
• Wij gaan voor een rookvrije generatie door de verkoop van tabak te verbieden voor jongeren die na een bepaald jaar geboren zijn en de volwassen leeftijd nog moeten bereiken. Stoppen met rokenprogramma’s gaan wij toegankelijker maken en de locaties voor de verkoop van sigaretten gaan we flink beperken.
• • Wij verhogen per direct de leeftijd voor de verkoop van sigaretten en alcohol naar 21 jaar.
• • Wij verhogen de accijns op alcohol en tabak.

D66

In het verkiezingsprogramma:

• • D66 kiest voor een doorbraak. We zetten in op de gezondste generatie ooit. Een gezonde samenleving begint met voorkomen dat mensen ziek worden. Daarom investeren we flink in preventie.
• • We zorgen dat preventie loont, zodat het voor gemeenten en zorgverzekeraars aantrekkelijk is om in gezondheid te investeren.
• • Gemeenten krijgen de ruimte én de middelen om preventie lokaal te regelen, met landelijke spelregels die kwaliteit, transparantie en samenwerking verbeteren.

In het uitvoeringsprogramma:

• • Om gezondheidsschade door meeroken tegen te gaan en een rookvrije generatie te realiseren, gaan we door met het instellen van rook- en vapeverboden in de openbare ruimte, waaronder bij sportparken, speelplekken, stadions, in Natura 2000 gebieden, op terrassen en rond de ingang van ziekenhuizen en verpleeghuizen. Ook verbieden we roken in de auto als er kinderen in de auto zitten. We beperken de verkooppunten van sigaretten en vapes en we verhogen de prijs. Om mensen te helpen stoppen met roken, willen we maatwerk, waarbij mensen niet alleen geholpen worden met hun verslaving, maar bijvoorbeeld ook met hun schulden. Deze hulp moet vergoed worden door alle zorgverzekeraars.
• • Om het aanbod van illegale sigaretten en vapes tegen te gaan willen we de capaciteit van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit vergroten. Het wordt strafbaar om vapes in voorraad te houden, online aan te bieden. We willen meer overheidscampagnes op plekken waar jongeren zich online bevinden om ze bewust te maken van de gevaren van vapen. Zo ondersteunen we initiatieven vanuit het zorgveld zoals ‘Vapen #jouwkeuze’, waarmee artsen in het onderwijs voorlichting geven over de gevaren van vapen. Om instroom van illegale vapes uit met name China tegen te gaan, willen we een sterke Europese aanpak met onder andere een Europees verbod op vapes met smaakjes, een maximaal nicotinegehalte en een hardere aanpak op online verkoop en promotie.

Via amendementen op het ledencongres toegevoegd:

• • D66 wil de minimumleeftijd voor de verkoop van tabak- en nicotineproducten verhogen van 18 naar 21 jaar. Zo beschermen we jongeren tegen verslaving en zetten we een extra stap richting een rookvrije generatie.
• • D66 kiest voor een wettelijk pad naar een rookvrije generatie. Voor kinderen geboren vanaf 2010 wordt tabak en nicotine stapsgewijs onbereikbaar, door de minimumleeftijd jaarlijks te verhogen. Zo maken we de gezondste generatie ooit werkelijkheid.
• • Net als omliggende landen verbieden we wegwerpvapes. Deze belanden nu nog vaak in de natuur. Herbruikbare vapes krijgen een uniform uiterlijk om gebruik te ontmoedigen.

FvD

• • Accijns op tabak verlagen met 75%
  We verlagen de accijns op tabak van €7,81 naar €2,00 voor een pakje van twintig sigaretten, zodat mensen niet hoeven uit te wijken naar het buitenland.
• • Rookruimtes op luchthavens herstellen
  We verplichten rookruimtes binnen en buiten de security zones op alle vliegvelden, zodat reizigers meer keuzevrijheid hebben.
• • Stoppen met betutteling
  We trekken steun voor het Preventieakkoord in, zodat mensen zelf kunnen beslissen hoe zij willen leven. Dit betekent onder meer dat horecaondernemers en sportkantines de vrijheid terugkrijgen om hun eigen rookbeleid zelf te bepalen en de overheid zich niet bemoeit met persoonlijke keuzes.

Groenlinks/PvdA

• • De tabaksindustrie zet vol in op vapes voor jongeren om de nieuwe generatie van rookverslaafden te kweken. We strijden tegen de tabaksindustrie en voor een verbod op wegwerpvapes. Accijnzen gaan omhoog en rookvrije zones worden uitgebreid. Illegale import wordt harder bestraft. De tabaksindustrie wordt met een speciale heffing verplicht mee te betalen aan de schade die roken veroorzaakt.
• • We zetten vol in op het voorkomen van ziektes. Voorkomen is beter dan genezen. Dat kan als we mensen helpen gezond te eten en genoeg te bewegen. We gaan door met de plannen om roken, overgewicht en problematisch drankgebruik te verminderen (Nationaal Preventieakkoord). Er komt een grens aan de wettelijke hoeveelheid suiker in producten.

JA21

• • JA21 wil extra aandacht besteden aan een gezonde levensstijl en preventie. Uit onderzoek blijkt dat tot wel 20% van de huidige zorgvraag kan worden voorkomen door primaire preventie. Ook secundaire preventie is bewezen effectief. Vroegtijdige detectie van ernstige aandoeningen als hart- en vaatziekten of darmkanker heeft onmiskenbaar grote voordelen. Het is dan ook belangrijk preventie-onderzoeken aan Nederlanders aan te bieden als zij hiervan gebruik wensen te maken.

NSC

• • Al op jonge leeftijd moet geïnvesteerd worden in de juiste voeding, mentale gezondheid, goede mondhygiëne, sport en bewegen, het tegengaan van alcohol-, drugs- en tabaksgebruik, een veilig (t)huis en inkomenszekerheid. Met elkaar zullen we ons als samenleving verantwoordelijk moeten voelen voor een gezonde leefstijl van de jeugd, zeker waar het gaat over drank, drugs en mentale weerbaarheid.
• • Verder belasten we ongezonde suikerhoudende dranken zwaarder en voeren we een nationale accijns op e-sigaretten in.
• • We streven naar een rookvrije generatie in 2030 door extra maatregelen, zoals het zo snel mogelijk beperken van verkooppunten (ook voor vapes) en tabaksspeciaalzaken.

PvdD

• • Ongezond eten en drinken is, na roken, de belangrijkste doodsoorzaak en reden van
  verlies van gezonde levensjaren. Toch is er nog steeds een overdaad aan fastfood en ultrabewerkt voedsel.
• • We werken toe naar een rook-, vape en blowvrije generatie. De minimumleeftijd om
  tabaksproducten en vapes te mogen kopen wordt jaarlijks met één jaar verhoogd,
  zodat kinderen die na 2008 zijn geboren nooit gaan roken. De verkoop van
  (e-)sigaretten en andere tabaksproducten wordt vergunningplichtig en kan alleen
  nog in tabakszaken. De prijzen worden substantieel verhoogd.
• • Uitgaven voor of kosten van preventie – zoals de diëtist, verslavingszorg en hulp bij
  stoppen met roken – komen in het basispakket en worden volledig vergoed.
• • Tot er een hernieuwd zorgfonds is, verplichten we zorgverzekeraars mee te betalen aan preventie en positieve gezondheid. Zorgverzekeraars verliezen hun sturende rol. Tot het zorgfonds volledig is ingevoerd, beperken we hun invloed op zorginkoop, selectie en controle.
• • Sigarettenfilters staan op nummer één in de top tien van gevonden zwerfafval. We
  verbieden de verkoop van sigarettenfilters en er komt een verbod op
  wegwerpvapes. Er komen meer rookvrije stranden, parken en natuurgebieden. Ook gebieden langs water worden rookvrij.

PVV

• • Afschaffing dagprogramma’s/knutselclubjes; geen spelcomputers, televisie of roken in de cel.

SGP

• • Er komt een lokale preventieaanpak vergelijkbaar met het succesvolle ‘IJslandse
  model’.
• • Roken, drugsgebruik en alcoholmisbruik veroorzaken grote schade aan de volksgezondheid. Een gok- of pornoverslaving maakt levens en relaties kapot. De overheid moet kwetsbare mensen beschermen door middelengebruik en verslavingen tegen te gaan.
• • Ouders en tieners worden geïnformeerd over de gezondheidsschade door drugs,
  tabak en alcohol en over de gevaren van verslavingen van porno, sociale media,
  gokken en games.
• • Tabaksverkoop wordt vergunningplichtig. Het aantal verkooppunten neemt stapsgewijs af.
• • Accijns op alcohol, tabak en vapen worden verhoogd.
• • Voor vapen moeten dezelfde regels gelden als voor roken. Het smaakjesverbod
  moet strenger worden gehandhaafd door de import van vapes beter te controleren.

SP

• • We pakken de rookindustrie aan. Onze kinderen worden verleid met ongezonde vapes, daarom beperken we het aantal verkooppunten drastisch en maken een eind aan het verdienmodel van de vapeindustrie. Er komt een algeheel verbod op tabaksreclame en verleiding richting jongeren wordt keihard aangepakt. We versterken de handhaving op illegaal aanbod en houden nieuwe verslavende producten buiten de deur.
• • Voorkomen is beter dan genezen, ook voor de begroting. Met ambitieuze inzet op preventie voorkomen we dat gezondheidsproblemen ontstaan.
• • Preventie komt in het basispakket. Voorkomen is beter dan genezen. Omdat preventie werkt maken we het toegankelijk voor iedereen. We investeren in gezondheid voordat er zorg nodig is. Alle bewezen preventieve zorg, zoals controles bij de tandarts, stoppen met rokenprogramma’s en leefstijlbegeleiding, wordt volledig vergoed.

Volt

• • We realiseren de rookvrije generatie zo snel mogelijk, voor zowel tabak als vapes. We
  verhogen accijnzen, weren lobbyisten van de nicotine-industrie en verplichten importeurs van nicotineproducten om een percentage van hun winst in een nicotinefonds te storten, dat kan worden aangewend om nicotinegebruik tegen te gaan.
• • Volt garandeert dat (aanstaande) ouders laagdrempelige, professionele ondersteuning kunnen krijgen bij het stoppen met roken of vapen, bij alcohol- en drugsgebruik en bij mentale klachten rondom zwangerschap en geboorte. Gemeenten en zorgprofessionals krijgen hiervoor structurele middelen en training.
• • Veel bestaande preventie heeft het karakter van dweilen met de kraan open en Volt wil dat niet. Preventie is bijvoorbeeld een stoppen-met-roken-programma, maar echte preventie is ervoor zorgen dat mensen niet gaan roken.
• • Echte preventie vraagt een stabiele leefsituatie met een voorspelbaar (basis)inkomen, en een betrokken samenleving. Actief burgerschap en bewonersinitiatieven zijn goed in staat om de vraag naar zorg af te laten nemen. Daarnaast leveren zij vaak effectievere en goedkopere hulp en zorg dan de (lokale) overheid. Om die reden ontwikkelt Volt beleid om actief burgerschap en bewonersinitiatieven rondom zorg en welzijn te versterken. Volt stimuleert burgerinitiatieven zoals zorgcoöperaties, woongemeenschappen en zorg- en buurtcirkels.
• • Armoedebestrijding wordt onderdeel van de Samenhangende Preventiestrategie. Deze preventiestrategie is nu vooral gericht op het terugdringen van roken, alcohol- en drugsmisbruik, schermgebruik, seksuele gezondheid en overgewicht. De sociale problematiek rondom de leefsituatie, zoals armoede, huisvestingsproblemen, dakloosheid en huiselijk geweld, moet hierin ook worden meegenomen.

VVD

• • Eigen verantwoordelijkheid voor de eigen gezondheid: Om de collectieve solidariteit in het Nederlands zorgstelsel te behouden moeten we een groter beroep doen op de individuele verantwoordelijkheid van iedere Nederlander voor zijn eigen gezondheid. Een ongezonde leefstijl door (e-)sigaretten, te veel eten ongezond eten of niet bewegen moet voorkomen worden.
• • Preventie: We maken bindende afspraken met producenten en supermarkten over
  het gezonder maken van voeding en het meer promoten van gezonde producten. We
  ontwikkelen een investeringsmodel, waarmee we inzicht krijgen in wat preventie kost en wat het oplevert.
• • Aanpak illegale verkoop van vapes: We pakken de handel in illegale verkoop van vapes aan. Als mensen vapes verkopen aan kinderen, straffen we ze hard. We breiden de bevoegdheden van de NVWA uit om toezicht te houden op de verkoop van vapes. Het in voorraad houden van vapes met smaakjes wordt verboden. De NVWA krijgt de bevoegdheid om een doorzoeking te doen, als er sprake is van een vermoeden van illegale verkoop van vapes.

50Plus

• • Preventie, leefstijl en vroege signalering zijn centrale pijlers binnen het zorgbeleid.

 

UPDATE 15-10-2025 

Nicotinestemwijzer

Op initiatief van Vapen #jouw keuze is een stemhulp voor een Rookvrije Generatie gemaakt. De stemwijzer, gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s, maakt grafisch inzichtelijk welke maatregelen partijen willen nemen op het vlak van tabaks- en nicotinebeleid. Een kleurcodering laat in één oogopslag zien welke partijen het meest en welke het minst willen doen om de nicotine-epidemie te beteugelen.

De stemwijzer is te bekijken op nicotinestemwijzer.nl

 

tags:  rookstophulp | filterverbod | wegwerp-vapes | tabaksschade | inperking verkooppunten | accijns | rookvrije generatie | rookverbod | preventie | Tweede Kamer | verkiezingsprogramma | politieke partijen