De Europese Unie overlegt over een 17e pakket aan sancties tegen Rusland vanwege de invasie van Oekraïne. EU Today doet de suggestie om daarbij ook naar Philip Morris en Japan Tobacco te kijken, omdat ze nog steeds miljarden bijdragen aan de Russische staatskas.

Door de webredactie

Om de Russische president Poetin verder te straffen voor het doorzetten van de oorlog in Oekraïne, overlegt de Europese Unie (EU) over nieuwe sancties. Het gaat om een zeventiende pakket waarmee Rusland financieel geraakt moet worden, zodat het steeds lastiger wordt om de oorlog door te zetten. In mei beslissen de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU hierover.

De EU doet er goed aan om daarbij naar Big Tobacco te kijken, stelt EU Today in een analyse. Veel multinationals trokken zich uit Rusland terug toen de oorlog uitbrak. Desondanks zijn er zo’n 1.600 buitenlandse bedrijven aanwezig gebleven. Zij draaiden tezamen een omzet van 197 miljard dollar (174 miljard euro) en 16 miljard dollar (14 miljard euro) aan winsten. Dat heeft Poetin sinds het begin van de oorlog al 41 miljard dollar (36 miljard euro) aan belastinginkomsten opgeleverd, ongeveer eenderde van het oorlogsbudget dat Poetin voor 2025 heeft begroot. Philip Morris International (PMI) en Japan Tobacco International (JTI), die in tegenstelling tot British American Tobacco en Imperial Brands wél actief zijn gebleven op de Russische markt, behoren tot de grootste belastingbetalers. Ze droegen 1,5 miljard dollar af aan het Kremlin en staan in de top 5 van bedrijven waar Poetin het meest aan verdient.

JTI en PMI verdienen veel in Rusland

JTI blijft een van Ruslands grootste buitenlandse werkgevers, met een staf van zo’n 4.000 medewerkers verdeeld over vier fabrieken. JTI verdient eenvijfde van zijn wereldwijde omzet in Rusland. En PMI produceert alle sigaretten voor de Russische markt in het land zelf – de Izhora-fabriek in Sint-Petersburg is wereldwijd zelfs PMI’s grootste fabriek. Rusland is ook de meest lucratieve markt van PMI geworden: 10 procent van PMI’s wereldwijde verkoop haalt de fabrikant in Rusland. De verkoop van PMI-producten in Rusland nam sinds de oorlog met 45 procent toe. PMI-CEO Jacek Olczak verklaarde dat hij zich niet uit Rusland terug wilde trekken, omdat hij zijn dochtermaatschappijen niet ongunstig wilde verkopen. Dat zou sneu zijn voor de aandeelhouders.

Samenwerking wapenhandelaar heeft Nederlands tintje

Dat zowel PMI als JTI zo’n grote Russische aanwezigheid hebben, komt door hun samenwerking met distributeur Megapolis Group, die zo’n 70 procent van de tabaksdistributie in Rusland in handen heeft. Beide tabaksgiganten kochten voor 1,5 miljard euro een aandeel van 20 procent in Megapolis. Daarmee werken ze samen met miljardair en wapenfabrikant Igor Kesajev, die mede-eigenaar van de distributeur was. Kesajev staat op de Russische en Amerikaanse sanctielijst vanwege de Russische wapenfabriek Degtjarjov. Door de samenwerking met Kesajev ondermijnden PMI en JTI dus de westerse sancties.
Hun betrokkenheid bij Megapolis had ook een Nederlands tintje: het was statutair gevestigd in Den Haag en had Nederlandse bestuurders. In 2024 onteigende Rusland het bedrijf, vermoedelijk om het veilig te stellen van de sancties.
Ondertussen lanceerde Rusland in 2019 een antismokkelsysteem voor tabak waar de tabaksindustrie indirect bij betrokken is en dat in praktijk een ‘verlegging’ van accijnsinkomsten inhoudt, waarmee volgens critici vooral de zakken van Russische ambtenaren en zakelijke elite worden gevuld. Volgend jaar verhoogt Poetin bovendien de belastingen voor bedrijven van 20 naar 25 procent, waardoor hij nog meer aan ze gaat verdienen.

Stilletjes doorgaan?

De EU doet er volgens EU Today goed aan om, als het ervoor wil zorgen dat Rusland niet genoeg middelen meer heeft om oorlog te blijven voeren, de gelden aan te pakken die Rusland binnenhaalt bij multinationals zoals PMI en JTI: “Het kan niet toegestaan worden dat zij stilletjes doorgaan met zakendoen, terwijl ze de EU-sancties ondermijnen. De tijd is aangebroken dat Brussel in actie komt en sancties oplegt aan bedrijven die de Russische oorlogseconomie financieren.”