Het voorkomen van ziekten levert veel meer op dan doorgaans wordt berekend. Als niet alleen naar de zorgkosten, maar ook naar de kosteneffectiviteit van preventiemaatregelen wordt gekeken, levert preventie veel meer op dan gedacht. Dat schrijven drie wetenschappers in Medisch Contact.

Door de webredactie

Het RIVM concludeerde onlangs dat bewegen op de lange termijn een negatief effect heeft op de zorgkosten. Als een kwart van de Nederlanders meer gaat bewegen, dan stijgen de zorgkosten in 2040 met 8 miljoen euro, stelden de onderzoekers. Het RIVM gaat hierbij uit van de zorgkosten tijdens de gehele levensloop. Door meer te bewegen zullen meer mensen langer leven, en tijdens dat langere leven verbruiken zij uiteindelijk meer zorg.

Volkomen onterecht

De conclusie van het RIVM past in een traditie, schrijven drie wetenschappers in Medisch Contact.* Al in 2008 rekende het RIVM ons voor dat het tegengaan van roken en overgewicht nauwelijks invloed heeft op de zorgkosten, vanwege het levensverlengend effect van de maatregelen. Zo ontstaat dus het beeld dat ziekte voorkomen níét beter is dan ziekte genezen – financieel gezien dan. Volkomen onterecht, vinden universitair docent Karine van ’t Land en hoogleraar Economie van de volksgezondheid Jochen Mierau van de Rijksuniversiteit Groningen en Bram Wouterse, universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Alle positieve effecten van preventie worden namelijk onvoldoende meegewogen, schrijven zij in hun artikel ‘Preventie levert veel meer op dan gedacht’.

Buiten de zorg

In de laatste studie over bewegen hebben de onderzoekers van het RIVM bijvoorbeeld alleen gekeken naar de afname van de kans op hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De verlaagde kans op ziekten met hoge zorgkosten, zoals kanker en dementie, hebben ze niet meegerekend. Bovendien liggen de positieve effecten van preventie vooral buiten de zorg. Een goede gezondheid zorgt onder meer voor betere kansen op de arbeidsmarkt, minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit. Op jonge leeftijd zorgt een goede gezondheid verder voor betere onderwijsprestaties, wat later in het leven leidt tot een hoger inkomen – en ook dat laatste gaat weer samen met een betere gezondheid.

Maatschappelijke baten

De wetenschappers geven toe dat dit soort complexe verbanden lastig in modellen te vangen zijn. En toch is het goed om je te realiseren dat alle positieve effecten van preventie een grote impact hebben op iemands gezondheid en welzijn gedurende de hele levensloop. “Een oriëntatie op de brede maatschappelijke baten van preventie is nu noodzakelijk om dat proces te ondersteunen. Onderzoek geeft daarbij richting. Zo creëren we de mogelijkheid om de maatschappelijke baten van preventiebeleid door te rekenen. Juist zo’n aanpak is nodig om te voorkomen dat we ons met preventie arm blijven rekenen.”

Stoppen met roken

In Medisch Contact laten de wetenschappers ook zien wat er kan gebeuren als je op de verkeerde manier kijkt naar een stoppen-met-rokenprogramma. Als 20 van de 100 deelnemers zouden stoppen, zou het zo kunnen zijn dat de zorgkostenuitgaven op de lange termijn stijgen. Immers: de gestopte rokers leven een stuk langer. Wat echter in zo’n geval niet wordt meegewogen, is bijvoorbeeld dat mensen met een tabaksverslaving gemiddeld vaker arbeidsongeschikt zijn, vaker ziek thuiszitten en vaker mantelzorg nodig hebben, waardoor anderen werk moeten verzuimen.

Volgens het SEO-rapport ‘Kosten van roken’ dat in 2016 in opdracht van de Stichting Eindspel Tabak werd opgesteld, bedragen de kosten van dit productieverlies jaarlijks 9,6 miljard euro. Dit rapport berekende ook de waarde van verloren levensjaren, de lagere kwaliteit van leven van rokers en het productieverlies en begrootte de totale kosten van roken voor de maatschappij op 21 tot 43 miljard euro per jaar.

*Dit artikel is vanaf 18 augustus ook voor niet-leden en niet-abonnees van Medisch Contact gratis toegankelijk.