Jaar in jaar uit heeft de tabaksindustrie in Duitsland succesvol gelobbyd tegen het inperken van reclame voor sigaretten. In het land waar jaarlijks 121.000 mensen aan de gevolgen van roken sterven, is pas onlangs besloten tabaksreclame in de openbare ruimte aan banden te leggen. Waarom heeft het zo lang geduurd?

Door de webredactie

Wie een bezoekje aan onze oosterburen brengt, verbaast zich over de alom aanwezige reclame voor sigaretten in het straatbeeld. Tabakswaren worden aangeprezen op billboards en reclamezuilen, tot en met levensgrote affiches waarop een jeugdige versie van de Marlboro-cowboy prijkt. Duitsland is het enige land in de EU waar zulke reclame is toegestaan en dat is te danken aan de machtige christendemocraten.
‘Wij zijn geen partij die van alles verbiedt’ – onder dat motto wilde CDU/CSU jarenlang de reclame voor tabak in de openbare ruimte niet aan banden leggen. Daarom is er tot nu toe geen meerderheid geweest in de Bundestag, het Duitse parlement, om hier een einde aan te maken. Pas begin deze maand, op 10 december, ging het roer om.

Splijtzwam

Voor alle duidelijkheid: in Duitsland mag er op radio/tv en in kranten en tijdschriften geen reclame voor sigaretten worden gemaakt. Maar dus wel in de openbare ruimte, zodat kinderen daar buitenshuis aan worden blootgesteld, net als in bioscopen, waar tabaksreclame in de voorprogramma’s ook is toegestaan.
De Spiegel Online meldt dat het inperken van de tabaksreclame lange tijd een splijtzwam in de CDU/CSU is geweest. Er stonden twee kampen lijnrecht tegenover elkaar: politici die de gezondheid willen beschermen versus de ‘economische vleugel’, die met het argument schermt dat tabak een legaal product is.

‘Ga eens langs bij het kankercentrum’

De voormalige minister van Landbouw, Christian Schmidt, deed naar verluidt eerder een dringend beroep op zijn collega’s van de parlementaire fractie: “Dit is een kwestie van leven of dood. Ga eens langs bij het kankercentrum in Heidelberg en kom daar meer te weten over longkanker.”
Schmidt had drie jaar geleden al min of meer hetzelfde wetsvoorstel ingediend. Maar de toenmalige fractievoorzitter, Volker Kauder, lag dwars. De Duitse antitabaksorganisatie Pro Rauchfrei noemt Kauder “een van de grootste lobbyisten in de politiek voor de tabaksindustrie”.

Gewillig oor

De Duitse tabakslobby heeft steeds een gewillig oor gevonden bij de christendemocraten (en de liberalen). Dit voorjaar nog berichtte Der Spiegel over een brief van de tabaksindustrie aan de politiek met de boodschap dat een ‘totaal reclameverbod’ in strijd met de Grondwet zou zijn. Die brief zorgde voor onrust onder de christendemocraten.
Maar Kauders opvolger, Ralph Brinkhaus, wilde zich niet langer onttrekken aan de verplichtingen van het antirookverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat Duitsland net als alle andere EU-landen ondertekend heeft. Volgens dat verdrag is reclame voor tabakswaren verboden.

Beleidsnotitie aangenomen

Het gezondheidsfront is als winnaar uit de bus gekomen, zo bleek uit de bijeenkomst van de christendemocraten CDU/CSU op 10 december. Zij namen een beleidsnotitie aan waarin staat dat tabaksgebruik “het belangrijkste vermijdbare gezondheidsrisico van onze tijd” is. In Duitsland sterven volgens het Duitse Kankeronderzoekscentrum jaarlijks 121.000 mensen, aldus de notitie, aan de gevolgen van roken. Met het verbod op reclame willen de christendemocraten helpen voorkomen dat jongeren gaan roken “en er slechts met veel moeite vanaf komen”. Eén op de vijf fractieleden stemde toch nog tegen.

De SPD-fractie, de Grünen en de Linksfraktion stemmen in met het reclameverbod. Alleen de liberale FDP en de rechts-populistische AfD zullen tegenstemmen. Daarmee is er een Kamermeerderheid voor inperking van tabaksreclame.

Het mag sneller en strenger

Per 1 januari 2022 zullen de reclamezuilen voor sigaretten uit het straatbeeld zijn verdwenen, die voor e-sigaretten vanaf 2024. CSU-icoon Alexander Dobrindt liet in de fractievergadering weten dat het allemaal wel wat sneller en strenger mag. Vanaf 1 januari 2021 is bioscoopreclame verboden bij alle films toegankelijk voor jongeren onder de 18 jaar. Wie boven de 18 is kan er nog wel aan worden blootgesteld, waarmee Duitsland toch een buitenbeentje blijft en het duidelijk wordt dat de tabakslobby nog steeds stevig genesteld is bij de christendemocraten.