Driekwart van de Nederlanders die willen dat de tabaksverkoop in supermarkten en gemakszaken verboden wordt, vindt dat dit binnen een jaar al moet gebeuren. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van I&O Research. Staatssecretaris Blokhuis blijkt ondertussen nog huiverig voor invoering van een vergunningstelsel voor tabaksverkoop.

Door de webredactie

Verschillende onderzoeken lieten eerder al zien dat 7 op de 10 Nederlanders vinden dat het aantal verkooppunten van tabak moet verminderen. 73 procent van de Nederlanders vindt dat tabaksverkoop beperkt moet worden tot tabaksspeciaalzaken om te zorgen dat jongeren onder de 18 jaar niet beginnen met roken. Uit nieuw onderzoek, in januari uitgevoerd door I&O Research in opdracht van Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, blijkt nu dat bijna driekwart van deze mensen bovendien vindt dat tabak al binnen één jaar uit de supermarkten en gemakszaken als Bruna, AKO en Primera moet verdwijnen.

Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid) koerst vooralsnog op een verkoopverbod van tabak voor supermarkten per 2024 en voor gemakszaken en tankstations per 2030. Dat duurt veel te lang vindt Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, de voortzetting van de Alliantie Nederland Rookvrij, waar Rookpreventie Jeugd weer bij is aangesloten en die toewerkt naar de netwerkorganisatie Nederland Rookvrij. “Het direct beperken van tabaksverkoop tot tabaksspeciaalzaken zou 210.000 mensen van het roken af houden en mogelijk meer dan 100.000 sterfgevallen als gevolg van roken voorkomen”, schrijft de organisatie. Daarbij baseert zij zich op stukken van de overheid zelf.

Gezondheidsfondsen voor Rookvrij stelt daarom “dat wettelijke maatregelen nú logisch en noodzakelijk” zijn. “Immers: hoe eerder maatregelen worden doorgevoerd, hoe sneller de Rookvrije Generatie in zicht komt en hoe meer we ziekte en overlijden door roken voorkomen. Ieder jaar overlijden nog steeds 20.000 Nederlanders aan de gevolgen van roken.”

Verkooppunten in preventiedebat

Minder verkooppunten zorgen dat minderjarigen minder makkelijk aan tabak kunnen komen, wat – zoals onlangs weer bleek – nu nog veel te gemakkelijk is. Ook zorgt het dat mensen (in het bijzonder jongeren) minder vaak met tabak worden geconfronteerd en daardoor minder vaak gaan roken. Minder verkooppunten maken dat een rookvrij leven als de norm gezien gaat worden.

Het onderwerp kwam ook ter sprake in een recent overleg van de Tweede Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport met demissionair staatssecretaris Blokhuis over preventie. Blokhuis stelde dat naast de wetgeving die in gang is gezet om tabak per 2024 uit supermarkten en per 2030 uit tankstations en tabaks- en gemakszaken te weren, er nu ook wordt onderzocht hoe het aantal verkooppunten na 2030 verder teruggedrongen kan worden. Hij zegde toe dat onderzoek in mei van dit jaar aan de Kamer te sturen.

Gall & Gall voor sigaretten?

Blokhuis zei te willen voorkomen dat er straks opeens een enorme toename van gespecialiseerde tabakszaken zal komen. Er zijn al geluiden dat Albert Heijn nadenkt over een zelfstandige formule voor tabak naar het voorbeeld van Gall & Gall voor drank. “We willen niet dat op elke plek waar nu een supermarkt is, daarnaast een klein verkooppuntje van tabak ontstaat”, zei Blokhuis. “We gaan de vinger aan de pols houden. We zullen de ontwikkelingen monitoren. We zullen verwachte verschuivingen in de markt in de gaten houden, want we willen voorkomen dat per saldo het aantal verkooppunten toeneemt. Dan zijn we namelijk in de aap gelogeerd.”

Registratie of vergunning

Blokhuis laat daarom onderzoeken of een registratiesysteem hierbij nuttig kan zijn. Ook de uitkomsten van dat onderzoek beloofde hij in mei aan de Kamer te sturen. Op een vraag van GroenLinks-Kamerlid Renkema of een vergunningstelsel in dit verband niet beter zou zijn, liet Blokhuis weten dat dit ook wordt onderzocht, maar dat hij zelf zijn twijfels daarover heeft. “Er is nog een wat principieel punt, dat misschien niet zwaar weegt”, zei hij. “Ik kies er niet voor, maar als je een vergunning geeft, heeft dat ook iets van ‘de overheid staat het toe’. Het is een legaal product, maar om er nog een vergunning bij te geven met ‘nou, je hebt onze zegen’ vind ik nog wel een principieel drempeltje.”

‘Vergunningstelsel is noodzaak’

Rookpreventie Jeugd pleit al langer voor een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak. “Zonder een vergunningstelsel hebben we geen overzicht van het aantal verkooppunten in Nederland”, zegt voorzitter Wanda de Kanter. “Alleen registratie is een vrijbrief voor Albert Heijn om een Sick & Sick-formule uit te rollen. Hoe kunnen we ooit weten of het aantal verkooppunten afneemt zonder vergunningstelsel? In Australië is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat zonder een vergunningstelsel onduidelijk blijft hoeveel winkels tabak verkopen. Bovendien kun je tabakszaken die toch tabak aan jongeren verkopen hun vergunning afnemen. Het is dus ook van groot belang voor de handhaving.

“Tabak moet weg uit winkels waar ook andere zaken worden verkocht: benzine voor de brommer, een wenskaart bij Primera of een boek voor moederdag bij AKO. Een vergunningstelsel is een ‘licence to kill’, zonder gunfactor waar Paul Blokhuis zo bang voor is. Met een vergunningstelsel kun je regelen dat tabakswinkels niet in de buurt van scholen komen, dat er alléén tabak verkocht mag worden en dat een strenge ID-controle wordt uitgevoerd. Ook wordt een maximumaantal verkooppunten per gemeente zo mogelijk.”