De Autoriteit Consument & Markt gaat onderzoeken of Snapchat voldoende maatregelen neemt om kinderen te beschermen tegen aanbod van illegale vapes, sigaretten en nicotinezakjes. Daarmee reageert de ACM op het handhavingsverzoek door Rookpreventie Jeugd. Ook Deens onderzoek ziet dat Snapchat niet optreedt tegen drugsdealers.

Door de webredactie

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) opent een onderzoek naar het onlineplatform Snapchat in verband met de handel van vapes aan minderjarigen. Dat maakte de ACM vorige week bekend via een persbericht. Het onderzoek is een reactie op het handhavingsverzoek dat Rookpreventie Jeugd in samenwerking met Vapen #jouwkeuze, het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis (AVL), de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij en advocaten van De Roos Advocaten en Notariaat eind augustus bij de ACM heeft neergelegd.

Rookpreventie Jeugd stelt dat Snapchat in strijd handelt met de Europese Digital Services Act (DSA). Dat werd onderbouwd met een onderzoek dat is uitgevoerd samen met 15 scholieren in leeftijden tussen 13 en 18 jaar. De scholieren zochten via verschillende codewoorden en emoji’s naar dealers die illegale smaakjes-vapes aanbieden. Ook na de datum waarop Snap zei dat aanpassingen waren doorgevoerd, vonden de scholieren nog met gemak evenveel dealers als voor die datum.

‘Platform moet jeugd beschermen’

In het persbericht zegt ACM-bestuurslid Manon Leijten: “Een veilige online omgeving voor minderjarigen is enorm belangrijk. Daarom moeten online platforms zoals Snapchat maatregelen nemen om te voorkomen dat er via hun platform illegale producten worden verkocht. In de door Stichting Rookpreventie Jeugd aangeleverde informatie zien wij voldoende aanleiding om een onderzoek te starten naar mogelijke overtredingen van de DSA-regels door Snapchat.”

Het onderzoek richt zich op het beleid van het platform rond de bescherming van minderjarigen. Een social media-platform moet volgens de DSA passende en evenredige maatregelen nemen om de bescherming van minderjarigen voldoende te waarborgen. Platforms moeten afdoende maatregelen nemen om minderjarigen te beschermen tegen illegale en/of schadelijke inhoud op hun dienst. De ACM gaat nu onderzoeken of Snapchat dat doet. Daarbij staat de ACM in nauw contact met de Europese Commissie, want Snapchat is een zogenoemd ‘Very Large Online Platform’ (VLOP), wat betekent dat het bedrijf onder rechtstreeks toezicht van de Europese Commissie valt.

Zolang het onderzoek loopt zal de ACM geen mededelingen daarover naar buiten brengen. Als blijkt dat Snapchat inderdaad de regels overtreedt, dan kan de ACM optreden met een bindende aanwijzing, een boete of een dwangsom.

‘Geen tijd te verliezen’

Longpatholoog Daniëlle Cohen, oprichter van het lespakket Vapen #jouwkeuze, is blij met het onderzoek, schreef zij op LinkedIn: “Een onderzoek is nog geen dwangsom of boete. Maar toch is het goed dat de ACM al zo snel in actie komt. Wat ons betreft is er geen tijd te verliezen. Het is vreselijk dat vapes, sigaretten en snus nog altijd met het grootste gemak via Snapchat aan minderjarigen kunnen worden verkocht. Elke dag dat dat langer duurt is er een te veel.”

En social media-expert Joey Scheufler noemt de beslissing van de ACM “Erg interessant, omdat social media-platformen een extreem belangrijke rol spelen in het veiliger maken van social media. Zij moeten dan wel alles doen wat ze kunnen om het ook veiliger te maken.”

NVWA vroeg ACM ook al om hulp

In juli trok de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) ook al aan de bel bij de ACM, berichtte Nu.nl. De NVWA constateerde in 2024 tweeduizend overtredingen van het online verkoopverbod dat in juli 2023 van kracht werd. Maar dat is een topje van de ijsberg, omdat de dienst pas kan optreden bij een daadwerkelijke verkoop. Wel kan ze bij platforms aangeven dat bepaalde content verwijderd moet worden, wat dan ook gebeurt. “Maar dat is altijd achteraf”, zei een woordvoerder.

De NVWA ziet ook dat illegale vapes met smaakjes en sigaretten worden aangeboden via TikTok en Snapchat. In plaats van verwijdering van berichten achteraf, wil de dienst dat platforms dit soort aanbod vooraf blokkeren. “Dat is mogelijk, want dat gebeurt bij andersoortige content ook”, stelt de woordvoerder.

Deens onderzoek: dealers makkelijk te vinden

Snapchat ligt niet alleen in Nederland onder vuur vanwege gebrekkige bescherming van kinderen. Ook in Denemarken ontdekten onderzoekers volgens The Guardian dat Snapchat veel te weinig doet om drugsdealers van het platform te weren. De Deense organisatie Digitalt Ansvar, die digitale ontwikkelingen monitort, onderzocht Snapchat met profielen van 13-jarigen. Met gemak werden daarmee accounts gevonden met gebruikersnamen waarin de woorden ‘coke’, ‘weed’ en ‘molly’ voorkomen. Nadat 40 van deze accounts werden gemeld bij Snapchat, werden uiteindelijk slechts 10 daarvan verwijderd.

De onderzoekers toonden ook aan dat het systeem van aanbevelingen van Snapchat de accounts van dealers verspreidt en promoot. De onderzochte 13-jarige testprofielen kregen binnen een paar uur 70 verdachte dealerprofielen aanbevolen omdat één vriend een connectie had met een drugsdealers-profiel.

‘De wil ontbreekt om op te treden’

De CEO van Digitalt Ansvar, Ask Hesby Holm, zegt tegen The Guardian: “Als kind of jongere hoef je niet zelf naar deze profielen te zoeken; je kunt ze rechtstreeks door Snapchat laten aanbevelen. Dat is zeer problematisch. Snapchat zegt zelf dat ze proactief technologie gebruiken om profielen uit te filteren die drugs op het platform verkopen. Uit ons onderzoek blijkt dat dit niet waar is. Snapchat host een overweldigend aantal openlijk drugs-gerelateerde profielen en lijkt impliciete of expliciete drugs-gerelateerde taal in gebruikersnamen niet te modereren.” Volgens Holm is het niet de technologie die ontbreekt, maar de wil om hier effectief tegen op te treden.