In de VS zijn al in 23 plaatsen wetten aangenomen die op termijn een eind maken aan de verkoop van sigaretten, stelt ASH. Dit jaar worden ook eindspelwetten verwacht in Zuid-Australië en het VK. De tabaksindustrie probeert zulke wetgeving tegen te houden.

Door de webredactie

In de VS zijn nu 23 plaatsen met een vorm van eindspelwetgeving voor tabaksverkoop, die van toepassing is op bij elkaar 700.000 mensen. Dat schrijft Action on Smoking and Health (ASH) in een update van Project Sunset. Dat project is een wereldwijde campagne van ASH om beleidsmakers ervan te overtuigen dat er een eind moet komen aan de commerciële verkoop van traditionele sigaretten. De naam van de campagne is een referentie aan een poging van de tabaksindustrie in de jaren 90 om roken weer te normaliseren onder de naam Project Sunrise.

In de staat Massachusetts hebben inmiddels 16 steden wetgeving voor een nicotinevrije generatie (NVG) aangenomen, wat inhoudt dat de verkoop van tabaksproducten aan iedereen die geboren is na een bepaalde datum verboden is. Verschillende andere plaatsen beslissen deze maand over vergelijkbare wetten.

In Santa Cruz County in Californië is een verbod op sigaretten- en sigarenfilters aangenomen die per 1 januari 2027 van kracht wordt, als ten minste twee steden binnen de county de wet ook zullen aannemen. Voorstanders gaan ervan uit dat dit zal gebeuren. In Minnesota zijn inmiddels drie plaatsen met wetgeving die vergunningen voor tabaksverkoop uitfaseert. Alleen bestaande vergunningen kunnen nog verlengd worden. Nieuwe vergunningen worden niet meer uitgegeven, ook niet wanneer een bestaande winkel een nieuwe eigenaar krijgt.

Australië en het VK

In het parlement van de staat Zuid-Australië ligt nu ook een NVG-wet voor. Volgens ASH zijn lokale voorstanders optimistisch over de haalbaarheid. De staat heeft 1,8 miljoen inwoners. Als de wet wordt aangenomen is de kans groot dat andere Australische staten het voorbeeld volgen. Ondertussen is in het VK de Tobacco & Vapes Bill, waar een generatiegebonden verkoopverbod van tabak aan iedereen geboren vanaf 2009 deel van uitmaakt, aan de tweede lezing bezig in het Hogerhuis. In maart werd de wet aangenomen door het Lagerhuis.

In Nederland onderzoekt de regering als gevolg van het burgerinitiatief Nicotinee (met nu ruim 76.000 handtekeningen) de mogelijkheid van een generatiegebonden verkoopverbod van nicotineproducten aan iedereen geboren vanaf 2012. Na het debat over het burgerinitiatief stemde de Kamer in met een motie van Harmen Krul (CDA) en Daniëlle Jansen (NSC) die om zo’n onderzoek verzocht. Een maand later presenteerde de Groningse hoogleraar Bestuursrecht Albertjan Tollenaar los hiervan een onderzoek van zijn studenten waaruit blijkt dat een generatiegebonden verkoopverbod juridisch haalbaar is.

Tegenactie van tabakslobby

Voorgenomen of zelfs aangenomen eindspelwetgeving is in enkele gevallen ook gesneuveld. Het bekendste voorbeeld daarvan is Nieuw-Zeeland, waar de regering van Jacinda Ardern een generatiegebonden verkoopverbod eind 2022 door het parlement had geloodst. Nieuw-Zeeland was daarmee het eerste land ter wereld met zo’n eindspelwet. Een jaar later werd de wet door de nieuw aangetreden conservatieve regering alweer teruggedraaid. Nieuw onderzoek van de Universiteit van Otago, net gepubliceerd in Tobacco Control, concludeert dat de regering daarbij te veel de oren heeft laten hangen naar de argumenten van de tabaksindustrie. Het terugdraaien ging in tegen de best beschikbare wetenschappelijke bewijzen over de effectiviteit van de maatregel, stelt professor Janet Hoek in een persbericht. “Dit is een schoolvoorbeeld van hoe argumenten van de tabaksindustrie stevige maatregelen op het gebied van de volksgezondheid kunnen dwarsbomen.”

Een halfjaar nadat de maatregel was ingetrokken bleek dat minister Casey Costello, die over accijnszaken gaat, jarenlang als lobbyist voor een door de tabaksindustrie gefinancierde organisatie had gewerkt. Zij bleek in stilte de accijns op verhitte tabak te hebben gehalveerd onder invloed van de lobby door Philip Morris.

De tabakslobby probeert overal eindspelwetgeving tegen te gaan. In Maleisië met succes: een generatiegebonden verbod op verkoop en gebruik van nicotineproducten is onder druk van de lobby uit een nieuwe tabakswet geschrapt.

Eind juni Endgame Summit in Dublin

In verschillende landen, waaronder Denemarken, Ierland en Singapore, wordt ook over een eindspelstrategie gedacht. Op 22 juni organiseert ASH in Dublin een Global Tobacco Endgame Summit waar wetenschappers, overheden, internationale agentschappen en ngo’s de voortgang en mogelijkheden van eindspelstrategieën bespreken.