UPDATE 29-08-2019
Afgelopen zondagavond zaten 434-duizend mensen aan de buis gekluisterd. Zelfs een rokende Telegraaf-columnist zette zijn tv niet meer uit. Longarts Wanda de Kanter was de Zomergast in het spraakmakende tv-programma. “We zijn bijna geen democratie meer, maar een lobbycratie.”

Door de webredactie

Wanda de Kanter, de longarts die op de barricade gaat om te voorkomen dat kinderen gaan roken, bleek “geen drammerige activist, maar een warmbloedige arts”, aldus de Volkskrant. Niet alleen de tabakslobby kwam voorbij in het gesprek tussen De Kanter en presentator Janine Abbring, ook thema’s als dementie, goede zorg, kankeronderzoek, euthanasie en rouwen passeerden de revue – wel wat zwaar, verzuchtte de tv-recensent van Trouw – maar dood en verderf is de dagelijkse praktijk voor De Kanter. Zij wordt geconfronteerd met de slachtoffers van de tabaksindustrie, de rokers en meerokers. Daarom heeft zij, samen met haar collega Pauline Dekker, Stichting Rookpreventie Jeugd opgericht, die zich inzet voor een rookvrije jeugd, en TabakNee.nl in het leven geroepen - deze website dus, die voortvarend onderzoek doet naar de lobby en belangen van de tabaksindustrie.

Even verslavend als cocaïne en heroïne

In Zomergasten legt De Kanter het weer geduldig uit: dat tabak extra verslavend wordt gemaakt door er bijvoorbeeld ammoniak aan toe te voegen. Dat sigaretten met de kennis van nu nooit op de markt zouden zijn toegelaten. Dat er jaarlijks in Nederland zo’n 20.000 mensen aan de gevolgen van roken overlijden. Dat nicotine even verslavend is als cocaïne en heroïne. Dat er elke dag 75 kinderen beginnen met dagelijks roken.
De Kanter geeft de schuld aan de overheid. “Je moet ervoor zorgen dat kinderen niet verslaafd raken. Dus dat het niet meer op elke straathoek voor een paar euro te koop is. Maar de overheid laat de sigarettenmultinationals hun gang gaan. Zij krijgen de kans om overal hun sigaretten neer te zetten.”
Volgens De Kanter zijn er zo’n 60.000 verkooppunten in Nederland. Als dat aantal met behulp van een vergunningstelsel zou worden teruggedrongen, wordt er minder gerookt. Maar dat gebeurt niet, evenmin als een andere effectieve maatregel – sigaretten flink duurder maken. De Kanter vindt dit hypocriet. “Wel 2,5 miljard euro accijns [op tabakswaren] ophalen als overheid, maar niets doen om kinderen te beschermen, dat vind ik gewoon verwaarlozing.”

Van de verkeerde partij

Aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Paul Blokhuis, ligt het niet. “Hij is fantastisch, maar van de verkeerde partij,” grapt ze. Blokhuis (ChristenUnie) had beter van de VVD kunnen zijn. Of van het CDA. Die twee politieke partijen zijn “heel lobbygevoelig en werken effectieve antirookmaatregelen tegen onder het mom van ‘vrijheid’, terwijl het een ernstige verslaving is.” Dat brengt haar tot een uitspraak die volop wordt getwitterd: “We zijn bijna geen democratie meer, maar een lobbycratie.”

Het bedrijfsleven bepaalt alles in Den Haag

Niek Jan van Kesteren, oud-algemeen directeur van VNO-NCW, supporter van de tabaksindustrie en nu senator voor het CDA, zei het al: “De echte macht in Nederland ligt bij de werkgevers.” De Kanter formuleert het zó: “Het bedrijfsleven bepaalt alles in Den Haag.”
De tabakslobby is niet meer welkom in Den Haag, dus worden er invloedrijke (oud-)politici ingeschakeld. De Kanter noemt Elco Brinkman als voorbeeld: de oud-minister van Volksgezondheid die nota bene zelf kanker heeft gehad, werd toch commissaris bij Philip Morris Holland B.V., de producent van de Marlboro-sigaret. (Philip Morris Holland heeft dit jaar overigens weer een politicus als commissaris gestrikt, het Provinciale Statenlid Ralf Dekker van Forum voor Democratie). Janine Abbring leest een stukje voor uit Brinkmans profiel op TabakNee (“Naming and shaming”) en merkt op: “Dat hij kanker kreeg, moet dat er nou bij?”
“Jazeker,” zegt De Kanter. “30 procent van alle kankers komt door roken.” Brinkman had beter moeten weten. Maar hij heeft zelfs geen spijt van zijn commissariaat bij de firma.

Zó zielig

“Of neem het Kamerlid van de VVD dat onlangs op bezoek ging bij een tabakswinkel, want het is zó zielig als er straks geen merken op de pakjes meer mogen staan of dat de sigaretten moeten worden afgedekt.” Zulke contacten mogen niet eens, omdat Nederland een internationaal verdrag heeft ondertekend dat contact tussen de overheid en de tabaksindustrie verbiedt. Toch moest Stichting Rookpreventie Jeugd een rechtszaak tegen de Staat voeren om het verdrag nageleefd te krijgen. “Je moet de overheid bijna gaan helpen door rechtszaken tegen ze te voeren.”

Onbegrijpelijk

Dat brengt Abbring op het volgende onderwerp: het KWF draaide de geldkraan dicht en de Alliantie Nederland Rookvrij wees Stichting Rookpreventie Jeugd de deur wegens de te activistische toon die zij zouden bezigen. De Kanter noemt die drastische stappen nog steeds “onbegrijpelijk”. Alle organisaties hebben hetzelfde doel – een rookvrije generatie –maar de weg ernaartoe, zegt zij, is wel anders. “In zijn boek De sjoemelsigaret laat Joop Bouma duidelijk zien dat praten niet helpt. We hebben 20 tot 25 jaar gepolder achter de rug. Praten, praten, praten. Een Preventieakkoord. En er gebeurt uiteindelijk niets. Wat er moet gebeuren is duidelijk: de prijs fors en structureel omhoog en minder verkooppunten aan de hand van een vergunningenstelsel. Albert Heijn moet beter op de kleintjes gaan letten.”

Website plat

In de recensie van NRC staat dat De Kanter “een standbeeld [verdient] voor de wijze waarop ze het gevecht aangaat met de tabaksindustrie, maar haar doelgerichtheid was in Zomergasten een nadeel.” 
“Wanda de Kanter was een overtuigende Zomergast,” kopte Medisch Contact. Zelfs de rokende Telegraaf-columnist Roy Klopper twitterde dat hij op het puntje van de bank geboeid bleef kijken. En TabakNee.nl? Die ging dankzij het massale websitebezoek even plat.

Zomergasten met Wanda de Kanter is nog t/m woensdag 4 september hier terug te zien. Of onbeperkt te beluisteren via de podcast, ook vanuit het buitenland.

UPDATE 29-08-2019

Staatssecretaris Paul Blokhuis reageerde in Dit is de Dag (NPO Radio 1) op uitspraken van Wanda de Kanter in Zomergasten.