Na Santa Cruz stemde donderdag ook de gemeente Capitola in Californië in met een verbod op de verkoop van filtersigaretten. Wereldwijd klinkt de roep om zo’n verbod steeds luider. Aanstaande donderdag geeft de advocaat-generaal van het EU Hof advies in de zaak van Rookpreventie Jeugd rond de sjoemelsigaret.

Door de webredactie

Capitola wordt de tweede gemeente in Californië die sigarettenfilters gaat verbieden. Afgelopen donderdag stemde de gemeenteraad van de kustgemeente ten zuiden van San Francisco met 9.500 inwoners unaniem in met een voorstel om de verkoop van sigaretten en sigaren met filters per juli 2027 te verbieden, aldus een lokale nieuwszender en de Santa Cruz Sentinel. Eerder stemde de naastgelegen gemeente Santa Cruz (63.000 inwoners) ook al in met een filterverbod, dat zes maanden eerder zal ingaan.

Het filterverbod in beide gemeenten komt voort uit de beslissing van Santa Cruz County om sigaretten- en sigarenfilters te verbieden. Dat besluit viel in oktober 2024. Invoering per 2027 werd destijds afhankelijk gemaakt van de instemming met de maatregel door ten minste twee gemeenten in de county. Verwacht wordt dat ook de gemeentes Watsonville en Scotts Valley tot een verbod over zullen gaan.

Enorme milieuschade

Voorstanders van het verbod reageerden enthousiast op de stemming in Capitola. Zij wijzen op de enorme milieuschade door weggegooide filters, maar stellen ook dat de maatregel tegenwicht biedt aan decennia van misleiding door de tabaksindustrie. De filters maken sigaretten niet minder schadelijk, maar zorgen wel voor milieuvervuiling. Weggegooide sigaretten veroorzaken ook nog eens bosbranden.

Winkeliers zijn verbolgen en stellen dat een statiegeldsysteem zoals dat al zo’n tien jaar in San Francisco wordt gehanteerd prima werkt om milieuvervuiling tegen te gaan. Zij waarschuwen dat mensen hun sigaretten in buurgemeenten zullen kopen, wat tot faillissementen van winkels in Capitola zal leiden.

Gemeenteraadslid Melinda Orbach zei echter: “Het is tijd dat we beleid invoeren dat de gezondheid van mensen, de volksgezondheid en ons milieu echt beschermt.” Volgens haar zal de gemeente nauw samenwerken met tabakswinkeliers om over te gaan op alternatieve inkomstenbronnen. “Ik denk dat dit een fantastische kans biedt voor lokale ondernemingen om creatief te zijn en andere wegen te vinden die nieuwe inkomstenbronnen brengen.”

Tijd voor verplicht totaalverbod

Een verbod op sigarettenfilters komt wereldwijd steeds hoger op de agenda te staan. Het is een onderwerp waar milieu- en gezondheidsactivisten samen in optrekken. Milieuvoorvechters wijzen op de 4,5 biljoen peuken die jaarlijks worden weggegooid, waarvan 800.000 kiloton in het milieu terechtkomt, waar de filters giftige stoffen afgeven. Gezondheidsorganisaties wijzen ondertussen op de nutteloosheid van de filters, die de rook van sigaretten niet minder schadelijk maken. Wel kunnen ze ervoor zorgen dat rokers dieper inhaleren en daardoor juist meer kans lopen op het ontwikkelen van longkanker.

Een artikel in The Conversation stelt dat de tijd nu rijp is om in actie te komen. Afgelopen maand werd in Genève onderhandeld over een VN-verdrag tegen plasticvervuiling. In een conceptversie zijn plastic filters op een lijst gezet voor vrijwillige of verplichte restricties. Beter zou het zijn, stelt het artikel in The Conversation, als alle filters, ook beweerde biologisch afbreekbare varianten, op een lijst van producten kwamen waarvoor een verplicht totaalverbod gaat gelden.

Omdat de onderhandelingen in Genève nog niet tot een eindresultaat hebben geleid, kan er nu nog worden gestreden voor steviger maatregelen, waar zowel de Wereldgezondheidsorganisatie, Action on Smoking and Health (ASH USA) en de Stop Tobacco Pollution Alliance voor pleiten.

Donderdag advies advocaat-generaal EU Hof

Behalve dat filters de sigaretten niet minder schadelijk maken, worden ze door tabaksfabrikanten gebruikt om meetresultaten van teer, nicotine en koolmonoxide (TNCO) in de rook van sigaretten te manipuleren. Door minuscule gaatjes in de filters aan te brengen, waarlangs bij standaardmetingen schone lucht wordt aangezogen die de rook verdunt, worden de metingen steeds precies onder de wettelijke grenswaarden gehouden. Wanneer rokers die gaatjes met vingers en lippen afdekken bevat de ingeademde rook echter veel hogere TNCO-waarden.

In de rechtszaak die Rookpreventie Jeugd over deze sjoemelpraktijk aanspande, brengt de advocaat-generaal van het Europees Hof van Justitie aanstaande donderdag een advies uit. De Conclusie, zoals het advies officieel heet, in zaak C-155/24 dient als leidraad voor het definitieve arrest van het Hof, dat enkele maanden later wordt verwacht. Dat arrest dient dan weer als leidraad voor het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) dat in deze zaak het definitieve oordeel moet vellen.

De juridische procedure begon in 2019 met een handhavingsverzoek van Rookpreventie Jeugd aan de Nederlands Voedsel- en Warenautoriteit om op te treden tegen de manipulatie met de metingen en de uitstoot van sigaretten te controleren met een meetmethode die het rookgedrag van rokers beter benadert. Bij die WHO Intense-methode zijn de gaatjes in de filters afgeplakt en wordt vaker en langer een trekje van de sigaretten genomen. Het RIVM constateerde in 2023 dat bij metingen met die methode alle merken filtersigaretten tot 17 keer meer teer, nicotine en koolmonoxide uitstoten dan tabaksbedrijven beweren.

Lokaal verkoopverbod tabak werkt

Californië loopt ondertussen wereldwijd voor in maatregelen tegen tabaksgebruik. Zo geldt in Beverly Hills en Manhattan Beach nabij Los Angeles sinds 2021 een totaalverbod op de verkoop van tabak. Vorig jaar onderzochten wetenschappers van Stanford University School of Medicine in hoeverre dat verbod wordt nageleefd. Zij stelden vast dat bijna alle winkels in de beide gemeenten zich binnen zes tot twaalf maanden aan het verbod hielden. Bovendien zorgde het verbod ervoor dat tabaksmarketing in beide steden vrijwel was verdwenen. Winkels in nabijgelegen gemeenten probeerden niet van het verbod te profiteren door de prijzen van tabak in hun winkels aan te passen. De onderzoekers concludeerden dan ook dat lokale verkoopverboden effectief kunnen worden ingevoerd.