De elektronische sigaret zou bedoeld zijn voor verstokte rokers, maar in het tijdschrift voor kleine tabakswinkeliers staat iets heel anders: je krijgt er een “heel hip publiek” mee in je zaak én het is een fijn verdienmodel. Komt hier ook een nieuwe nicotine-epidemie, net als in de Verenigde Staten?

Door Stella Braam

In Nederland schieten ze als paddenstoelen uit de grond, de vapewinkels. Ze heten ‘Pure Smoke’, ‘Dampwinkeltje’ of ‘Vape-a-Holics’ en zien er strak gestroomlijnd uit. Je kunt er de e-sigaret, e-accessoires en honderden soorten e-liquids – vloeistoffen met een smaakje – kopen, van tabakssmaak tot mierzoet. Als die liquids, die doorgaans nicotine bevatten, worden verwarmd, ontstaat er een damp – vandaar de term ‘vapen’, dampen.

Warm pleidooi

Zijn de trendy vapewinkels bedoeld voor rokers die willen stoppen of hun gezondheid minder willen schaden? De boodschap dat de e-sigaret louter voor verstokte rokers op de markt is gezet, stond immers in de brief die vorige week werd gestuurd aan de Tweede Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De brief, ondertekend door 36 ‘internationale experts en academici’ op het gebied van tabaksontmoediging, was een warm pleidooi om de e-sigaret niet aan reclame en rookverboden te onderwerpen. De praktijk wijst anders uit.

Goede handel

NSO Retail Magazine, dat tot januari dit jaar Tabak2Day heette, staat vol met advertenties voor de (aanstormende) e-rokende klant. Het magazine komt gratis in de bus van tabaks- en gemakswinkels, tenminste als zij lid zijn van de NSO, de brancheorganisatie voor de tabaks- en gemaksdetailhandel.
Wie door de edities bladert leert dat e-smoking goede handel is. In 2017 steeg de omzet van de e-assortimenten met 13,1 procent ten opzichte van 2016. Op de verkoop van de e-liquids worden mooie winstmarges voorgeschoteld. In een van de advertenties is de inkoopprijs van zo’n vloeistof €16,50 (exclusief btw), terwijl de adviesverkoopprijs €39,95 bedraagt.

Vette sfeer

De Brabantse ondernemer Marco Sanders toverde zijn tabakswinkel in Eindhoven om in een vapeshop en opende nog zo’n vestiging in het nabijgelegen Helmond. “Met een wand van zes meter en een vitrinekast voor de e-sigaretten, plus een wand met de rokersbenodigdheden als mods en cols voor de e-sigaret en waterpijp- en cannabis-accessoires,” aldus het artikel van november 2018 in Tabak2Day getiteld: ‘Dit is de winkel nieuwe stijl’.
Sanders: “Dit is hoe een rookwinkel nieuwe stijl eruit moet zien.” […] “super-gelikt.” Hij deed, naar eigen zeggen, inspiratie op in Los Angeles, waar vapen als lifestyle zou zijn ontstaan, met coole vapeshops waar je relaxed kunt dampen. “Er hangt een vette sfeer. Je hebt eerder het idee dat je een bar binnenloopt dan een traditionele tabakswinkel.” De vape-industrie is in feite helemaal niet gericht op de verstokte roker van de traditionele sigaret.

Jong en hip

Met de verkoop van e-sigaretten maakt Sanders tweemaal zoveel omzet als met gewone sigaretten en shag en trekt hij een heel ander volk aan. Er komen nog wel oudere rokers die willen stoppen met roken en die hij best wil blijven bedienen, maar: “Het is een heel hip publiek dat we binnenkrijgen.”
Er zijn (online)winkels die e-sigaretten verkopen en die informatief, basic en overzichtelijk zijn, “vergelijkbaar met webwinkels van bijvoorbeeld drogisterijen”, stelt het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) vast. Andere (web)winkels daarentegen “zijn overduidelijk gericht op een jong en hip publiek en hebben meer weg van een webshop van designkledingmerken”.

Beroerte en hartaanval

Jongeren die e-sigaretten gaan roken, steken eerder hun eerste traditionele sigaret op, zo blijkt onder andere uit Amerikaans onderzoek.
Wie zich beperkt tot dampen, dus er geen gewone sigaretten bij rookt, heeft een verhoogde kans van 29 procent op een beroerte en 25 procent op een hartaanval.
De Verenigde Staten staan aan de vooravond van een nieuwe nicotine-epidemie. Het e-roken onder scholieren is er explosief toegenomen. Het aantal scholieren dat gedurende de afgelopen 30 dagen heeft gedampt, klom op van 1,5 procent in 2011 naar 20,8 procent in 2018.
Onder Amerikaanse middelbare scholieren is het gebruik van een tabaksproduct, hetzij een e-sigaret of een gewone, in 2018 met meer dan 38 procent gegroeid ten opzichte van 2017. In 2018 gebruikten in totaal 4,9 miljoen Amerikaanse kinderen een tabaksproduct. De e-sigaret is hun favoriet.

Conclusie

De e-sigaret is niet alleen bedoeld voor verstokte rokers. De vape-industrie is ook in Nederland bezig vapen salonfähig voor jongeren te maken, met alle risico’s van dien.