Heat-not-burn is een misleidende term voor verhitte-tabaksproducten, want ook daarbij is sprake van, zij het incomplete, verbranding. Dat blijkt uit een factsheet van het Trimbos-instituut, dat ook constateert dat in de rook nog onbekende schadelijke stoffen kunnen zitten.

Door de webredactie

De claim dat verhitte-tabaksproducten minder schadelijk zouden zijn omdat de tabak wordt verwarmd en niet wordt verbrand is misleidend. Er is namelijk sprake van incomplete verbranding, waarbij nog steeds schadelijke stoffen ontstaan. Dat is een van de conclusies in een nieuwe Factsheet Verhitte tabak van het Trimbos-Instituut.

Een andere conclusie die wordt getrokken op basis van het beschikbare onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek is “dat de aerosol van verhitte-tabaksproducten mogelijk unieke schadelijke componenten bevat die nog niet geïdentificeerd zijn en mogelijk niet voorkomen in de rook van conventionele sigaretten.” Het Trimbos-instituut stelt ook vast dat de meeste gebruikers van deze producten dual users zijn, die dus ook nog andere tabaksproducten gebruiken, en dat ze meestal niet de intentie hebben om te stoppen met roken.

Nog geen meetmethode vastgesteld

De factsheet geeft een overzicht van de eigenschappen van verhitte-tabaksproducten, de schadelijke stoffen die vrijkomen bij het gebruik ervan, implicaties voor de gezondheid, cijfers over het gebruik en de geldende wet- en regelgeving. Verhitte-tabaksproducten, ook wel aangeduid als heat-not-burn, bestaan uit een verwarmingsapparaatje waarin een tabaksstaafje met gemodificeerde tabak wordt verhit tot maximaal 350 graden Celsius.

Alle vier de grote tabaksfirma’s hebben er varianten van op de markt, die verschillende technieken gebruiken. Daardoor is het lastig algemene uitspraken te doen over de schadelijkheid van deze producten. Er is ook nog geen internationaal gestandaardiseerde methode om de schadelijke emissies uit deze verhitte-tabaksproducten te meten.

Kankerverwekkende stoffen

Maar dat er in de emissies van deze producten ook schadelijke, waaronder kankerverwekkende stoffen zitten is wel vastgesteld. In veel gevallen zijn die stoffen in lagere niveaus aangetroffen dan in de rook van traditionele sigaretten. Daarbij wordt nadrukkelijk aangetekend dat dat niet wil zeggen dat de verhitte-tabaksproducten dus veilig zijn. “Er bestaat geen veilige blootstelling aan tabaksemissies”, stelt de factsheet.

Maar sommige stoffen, zoals de kankerverwekkende stof glycidol, zijn juist in hogere mate aanwezig in de rook van verhitte-tabaksproducten. De uitstoot van deze producten bevat ook polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), typische producten van incomplete verbranding, die kankerverwekkend zijn. De tabaksindustrie zelf rapporteert daarvan overigens lagere niveaus in de emissies dan onafhankelijke onderzoeken.

Studies van zowel de industrie als van onafhankelijke onderzoekers stelden vast dat in de uitgeademde (tweedehands) rook van verhitte-tabaksproducten het kankerverwekkende formaldehyde en mogelijk kankerverwekkende acetaldehyde voorkomen.

Langetermijneffecten nog onbekend

Omdat de verhitte-tabaksproducten relatief nieuw zijn is er nog geen uitsluitsel over de gevolgen voor de gezondheid van gebruik op lange termijn. Wel is al duidelijk dat de opwarmsigaret bij langdurig gebruik luchtwegaandoeningen veroorzaakt en er zijn aanwijzingen dat cardiovasculaire biomarkers niet verbeteren bij rokers die overstappen op verhitte-tabaksproducten. Dit betekent dat ook deze producten een risico vormen op hart- en vaatziekten. Bovendien heeft nicotine ook een ongunstig effect op hart en bloedvaten.

Aantrekkelijk voor jongeren

De opstellers van de factsheet konden niet veel informatie vinden over een mogelijk gateway-effect van de verhitte-tabaksproducten, dus of ze de overstap naar tabakssigaretten vergemakkelijken. Wel blijkt uit verschillende onderzoeken dat de meeste jongeren die bekend zijn met de verhitte-tabaksproducten ook andere tabaksproducten gebruiken. Europees onderzoek uit 2021 liet zien dat het gebruik van verhitte tabak onder jongeren (15-24 jaar) groter was dan onder de groep 55+. Dit onderzoek wees ook uit dat de jongeren die de producten gebruikten dat deden “omdat deze producten cool en aantrekkelijk waren, om rookverboden te vermijden, omdat hun vrienden ze gebruikten en omdat het goedkoper was dan andere producten.”

Ook uit Nederlands onderzoek komen vergelijkbare uitkomsten. Het RIVM stelde in 2020 dat 3,2 procent van de volwassenen wel eens een verhitte-tabaksproduct had gebruikt. Het Peilstationsonderzoek van 2019 stelde vast dat 4,3 procent van de 14-jarigen ooit een verhitte-tabaksproduct had gebruikt. De Middelenmonitor MBO-HBO 2021 vond dat van de 16-18-jarige studenten op het MBO en HBO 6 procent ooit zo’n product had gebruikt.