Naar aanleiding van de rechtszaak rond de sjoemelsigaret, legt GroenLinks staatssecretaris Van Ooijen (VWS) het vuur na aan de schenen over zijn weigering tot nu toe om te kiezen voor een meetmethode die de schadelijkheid van sigaretten niet onderschat. ‘Gaat de staatssecretaris tabaksproducten verbieden die niet aan de wet voldoen?’

Door de webredactie 

De Tweede Kamerfractie van GroenLinks heeft staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid, CU) in reactie op de rechtszaak rond de sjoemelsigaret gevraagd of hij van plan is de methode voor het testen van de uitstoot van sigaretten aan te passen. Ook wil de fractie weten wat Van Ooijen gaat doen tegen de lobby van de tabaksindustrie, die politici heeft gemanipuleerd om vast te houden aan de bestaande ISO-methode. Die meetmethode volgens standaarden van de International Standards Organisation (ISO) biedt tabaksfabrikanten de mogelijkheid om de testuitkomsten te manipuleren door ventilatiegaatjes in de filters aan te brengen.

‘Waarom kiest u nog voor ISO-methode?’

De schriftelijke Kamervragen zijn een reactie op een brief van Van Ooijen van 13 april waarmee hij verschillende rapporten en handhavingsresultaten over tabaksontmoediging aan de Kamer zond. De GroenLinks-fractie schrijft:

“De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de rechtszaak en het daarop volgende hoger beroep inzake de zogenoemde ‘sjoemelsigaret’ [verwijzing naar verslag in het FD]. Al jaren is bekend dat de gebruikte ISO-tests ertoe leiden dat de daadwerkelijke hoeveelheid schadelijke stoffen in tabak veel hoger ligt dan de testresultaten aangeven en daardoor de normen structureel worden overschreden. Ook het Europese Hof heeft eerder geconcludeerd dat sigaretten die in ISO-tests aan wettelijke normen voldoen, alsnog de richtlijnen kunnen overschrijden.

“Waarom kiest de staatssecretaris er tot op heden voor om de ISO-meetmethode te hanteren, terwijl bijvoorbeeld ook de – veel betrouwbaardere – Canadian Intense (CI) methode beschikbaar is? [verwijzing naar het RIVM-onderzoek van 2018]. Erkent de staatssecretaris dat tabaksfabrikanten daarmee in de gelegenheid worden gesteld om de normen voor verslavende en schadelijke stoffen in tabak te overschrijden en dat daardoor de volksgezondheid geschaad wordt? Is de staatssecretaris voornemens om het gebruik van ISO-tests te verbieden en erop toe te zien dat wettelijke normen daadwerkelijk worden gehandhaafd? Gaat de staatssecretaris tabaksproducten verbieden die in werkelijkheid niet voldoen aan de wettelijke normen, ook als dat betekent dat tabaksfabrikanten schadeclaims indienen?”

Manipulatie van politici

De GroenLinks-fractie heeft ook aanwijzingen dat de lobby van de tabaksindustrie erin is geslaagd om (Europese) politici te overtuigen dat zij moesten kiezen voor en vast moesten houden aan de ISO-methode.

“De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat de tabakslobby nog steeds actief is in de Nederlandse politiek. Ook al is niet bekend wat de precieze effecten zijn van de tabakslobby op het gevoerde beleid, kan worden vastgesteld dat tabaksproducten dermate schadelijk en verslavend zijn gemaakt dat de volksgezondheid er ernstig door geschaad is. Uit uitgelekte documenten blijkt dat fabrikanten doelbewust strategieën hanteren om kinderen te verslaven [verwijzing naar artikel op Sick of Smoking] en dat zij politici hebben gemanipuleerd om in te stemmen met en vast te houden aan de eerdergenoemde ISO-methode. Dit is onverenigbaar met het ondertekende antilobbyverdrag Framework Convention on Tobacco Control van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ziet de staatssecretaris toe op naleving van dit antilobbyverdrag, en zo nee, waarom niet? Wat gaat de staatssecretaris doen om de tabakslobby te beperken in hun mogelijkheden om desinformatie in het parlement te verspreiden? Is de staatssecretaris voornemens om overtredingen van het antilobbyverdrag te bestraffen, en zo ja, met welke sancties?”

Artikel 5.3 moet in de wet

Rookpreventie Jeugd (RPJ) ijvert al langer voor een strikte naleving van de bepalingen uit het WHO FCTC-verdrag, die elke invloed van de tabaksindustrie op het antirookbeleid moet uitsluiten, vastgelegd in artikel 5.3. In 2015 wist RPJ via een rechtszaak tegen de Staat over de naleving van dit artikel te bereiken dat de overheid het verdrag op dit punt serieuzer ging nemen. Sindsdien is de deur van de overheid voor tabakslobbyisten gesloten en wordt elke poging van de industrie om contact te krijgen op de website van de rijksoverheid gepubliceerd.

Sommige volksvertegenwoordigers vinden echter dat het verdrag niet voor hen geldt. Het hele verdrag inclusief artikel 5.3 is echter van toepassing op alle staatsorganen, dus ook het parlement. Vandaar dat Rookpreventie Jeugd pleit voor opname in de wet van dit antilobby-artikel, zodat het voor iedereen helder is en bovendien juridisch afdwingbaar. De advocaat van RPJ heeft hiervoor al een wetsvoorstel geschreven.

Vragen over andere maatregelen

Andere fracties willen weten hoe de staatssecretaris en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de door de Kamer gevraagde intensivering van het toezicht op de verkoop van e-sigaretten (vapes) en snus aan jongeren gaat vormgeven. Ook zijn er vragen over de (voortgang van de) plannen van de staatssecretaris om snus te verbieden en zowel e-sigaretten als traditionele tabakssigaretten een neutraal uiterlijk te geven. Er wordt ook gevraagd of de regering de plastic filters van sigaretten wil gaan verbieden en hoe Van Ooijen denkt invulling te gaan geven aan de motie Kuik/Van Esch, die om een vergunningstelsel voor tabaksverkoop vraagt. Kamerleden zijn bovendien benieuwd hoe het nu staat met de herziening ven de Tabaksproductenrichtlijn, waarvoor volgens hen in 2024 een voorstel van de Europese Commissie zou moeten komen.