Hoewel bekend is dat de Amerikaanse Foundation for a Smoke-Free World volledig door Philip Morris wordt gefinancierd, komt door de stichting betaald onderzoek in erkende wetenschappelijke tijdschriften terecht. De resultaten hiervan vormen de basis voor duizenden andere onderzoeken en verspreiden zich zo in de wetenschappelijke literatuur.

Door de webredactie

“Goed nieuws: de antitabaksbeweging is verdeeld over e-sigaretten”, stond in een uitgelekte presentatie van Philip Morris International (PMI) uit 2014. In dit onthullende strategiedocument ter voorbereiding op de COP7 in India, de jaarlijkse conferentie van partijen aangesloten bij het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging van de WHO, signaleerde PMI dat sommige tabaksbestrijders de e-sigaret als een stophulpmiddel omarmden. Destijds werd de presentatie met veel andere interne documenten van PMI door Reuters online gezet.

PMI besloot een paar jaar later gebruik te maken van het stophulp-verhaal door in 2017 het einde van de traditionele sigaret aan te kondigen en de Foundation for a Smoke-Free World (FSFW) op te richten. Dit zou een onafhankelijke stichting zijn die onderzoek financiert naar harm reduction (‘schadebeperking’) met als missie “om roken deze generatie te beëindigen”. Maar onafhankelijk is FSFW niet, want ze krijgt jaarlijks 80 miljoen dollar van PMI, de enige financier. Met dat geld produceert de stichting steeds positieve resultaten over e-sigaretten en andere nicotinealternatieven en helpt ze de nieuwe producten van PMI te promoten.

Veel universiteiten besloten niet met FSFW samen te werken. Zo wees de Universiteit van Utrecht, na onthullingen op TabakNee, last-minute een bedrag van 360 duizend euro voor een onderzoek naar illegale tabakshandel af. Toch heeft de Foundation wel succes gehad blijkt uit onderzoek van The Australian. Resultaten van door FSFW gefinancierd onderzoek worden, vaak zonder kennis over de financier ervan, duizenden keren geciteerd in internationaal erkende wetenschappelijke tijdschriften. Door de tabaksindustrie betaald onderzoek wordt zo opgenomen in het internationale wetenschappelijke discours.

Relatie met PMI wordt niet vermeld

De Foundation heeft inmiddels 150 projecten gesubsidieerd, ook van gerespecteerde universiteiten als Cornell University, Michigan State University, University of California San Francisco en Yale University. De resultaten van veel onderzoeken zijn gepubliceerd in internationaal bekende en gerespecteerde wetenschappelijke tijdschriften zoals Oxford University Press, Springer, Wiley en SAGE. De FSFW wordt in de publicaties wel genoemd, maar waar de stichting haar geld van krijgt niet.

Onderzoek zonder een duidelijke verwijzing naar de tabaksindustrie kan consumenten, journalisten en beleidmakers bewust en onbewust beïnvloeden. Australische politici vroegen professor Riccardo Polosa, oprichter van het Italiaanse onderzoeksinstituut CoEHAR, mee te praten in het debat over e-sigaretbeleid. Hij betoogde in een bijdrage aan het Australische parlement dat een smaakverbod op e-sigaretten de verkoop van sigaretten zou bevorderen en daarom juist slecht voor de volksgezondheid zou zijn. Volgens The Australian heeft hij meegewerkt aan 17 onderzoeken met geld en steun van FSFW.

Duizenden keren geciteerd

Wetenschappers gebruiken de resultaten van collega’s in hun eigen onderzoek. Sommige artikelen die financiering van FSFW kregen zijn dan ook tientallen keren geciteerd. Deze resultaten vormen weer de basis voor nieuwe onderzoeken. De inmenging van de tabaksindustrie wordt zo al snel lastig te traceren.

The Australian noemt als voorbeeld een onderzoek over patronen bij tabaksgebruik dat gepubliceerd werd in Nicotine and Tobacco Research van de Oxford University Press. Dit onderzoek is 82 keer geciteerd. Deze 82 onderzoeken werden vervolgens meer dan duizend keer in ander werk geciteerd, dat in meer dan 6.700 wetenschappelijke tijdschriften werd gepubliceerd. In de originele publicatie werd de FSFW genoemd, maar PMI niet.

Wetenschappers moeten alert zijn

De Australische Renee Bittoun was geschokt dat een artikel met een link naar de Foundation in de Journal of Smoking Cessation was gepubliceerd, waar ze oprichter en hoofdredacteur van is. Bittoun zei daarover tegen The Australian dat de redacteur die het artikel geplaatst had, zich de belangenverstrengeling niet had gerealiseerd. “We hebben een correctie aan het artikel toegevoegd om de bron van de financiering expliciet te maken en ons Research Integrity Team opdracht gegeven om de waakzaamheid en het bewustzijn van de redactie te verbeteren. Daarnaast zijn we bezig beleid af te dwingen om niets te publiceren dat direct of indirect door de tabaksindustrie wordt gefinancierd.”

De WHO zei het eerder al in een uitspraak over de FSFW: “De tabaksindustrie heeft een lange geschiedenis van misleiden van de bevolking over de gevaren van roken. Onderzoek dat wordt gefinancierd door de tabaksindustrie kan daarom niet worden geaccepteerd.”