Verplichte verlaging van nicotinegehaltes in sigaretten maakt roken minder verslavend. Roken wordt daardoor minder aantrekkelijk en jongeren zullen minder snel ten prooi vallen aan een tabaksverslaving. Maar onderzoekers waarschuwen dat nicotinereductie alleen succesvol kan zijn als die gepaard gaat met doordachte en afgewogen informatiecampagnes.

Door de webredactie

Er is veel voor te zeggen om de tabaksepidemie in de kern aan te pakken door de nicotinegehaltes in sigaretten te verlagen tot een niveau dat ze niet of nauwelijks meer verslavend zijn. Het RIVM toonde vorig jaar aan dat het produceren van niet-verslavende sigaretten technisch mogelijk is en tekende daarbij aan dat mensen zulke sigaretten wel minder aantrekkelijk zullen vinden.

Dat is dan ook precies de bedoeling. Nicotinereductie kan ervoor zorgen dat rokers stoppen met roken en kinderen die met zulke rookwaren experimenteren zullen niet langer in de nicotineval trappen en verslaafd raken. Zo komt de tabaksepidemie vanzelf ten einde. Geen tabaksdoden meer, probleem opgelost.

Nicotinereductie kwam drie jaar geleden weer op de agenda toen de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) aankondigde onderzoek te doen naar de mogelijkheden en wenselijkheid van een verplichte beperking van het nicotinegehalte in sigaretten tot een niet-verslavend niveau. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie bracht experts bijeen om het onderwerp te onderzoeken.

Rookpreventie Jeugd riep vorig jaar ook op tot het minder verslavend maken van sigaretten en in antwoord op Kamervragen van SP-Kamerlid Henk van Gerven liet ook demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) weten een voorstander te zijn van het idee. Onlangs werd bekend dat de regering van de Amerikaanse president Joe Biden verplichte nicotinereductie overweegt.

Vele uitdagingen voor communicatiestrategie

Experts op het gebied van gedragswetenschappen en tabaksontmoediging van de universiteiten van Californië en Sydney waarschuwen nu in een artikel in Tobacco Induced Diseases (TID) voor de uitdagingen die de communicatie rond nicotinereductie stelt. Zij concluderen dat zo’n maatregel een weloverwogen communicatiestrategie vergt en stellen daarbij dat bewezen effectieve maatregelen als accijnsheffing, reclame- en rookverboden en gezondheidswaarschuwingen de kern van ieder tabaksontmoedigingsbeleid moeten blijven.

Een belangrijke uitdaging zien de onderzoekers, Stella Bialous en Becky Freeman, in gebrek aan kennis en misinterpretaties van het publiek over de verslavende werking en de schadelijkheid van nicotine. De tabaksindustrie, die lang ontkende dat nicotine verslavend was, wijst nu naar nicotine als de enige verslavende factor van tabak, los van bredere sociale en omgevingsfactoren die een verslaving bestendigen. Het gevaar is dat de industrie communicatie rond nicotinereductie zal proberen te kapen, zoals het ook de communicatie over de Rookvrije Generatie heeft gekaapt met het frame van ‘rookvrije alternatieven’ voor sigaretten.

Tabaksindustrie verdraait feiten

Bialous en Freeman wijzen in dit verband op de manier waarop Philip Morris beweert dat de FDA zijn product voor verhitte tabak IQOS als een minder schadelijk product heeft beoordeeld. In werkelijkheid heeft de FDA slechts vastgesteld dat er sprake is van een lagere blootstelling aan emissies, zonder aanwijzingen voor minder schade of tabak-gerelateerde ziekten.

“Een communicatieplan mag de tabaksindustrie niet verder in staat stellen om zichzelf te profileren als een leverancier van stophulpmiddelen, noch als gelijkwaardig aan de farmaceutische industrie”, schrijven de onderzoekers. Een saillante opmerking in de context van het recente interview in het FD met Philip Morris-topman Calantzopoulos, die beweerde mogelijk de gezondheidsmarkt op te gaan.

De auteurs van het TID-artikel schrijven bovendien dat eerder ook al is aangetoond dat de tabaksindustrie zich al heel lang voorbereidt op nicotinereductie door onderzoek te doen naar nicotine-alternatieven.

Verschillen in kennis over nicotine

Onderzoeken hebben verder laten zien dat veel mensen geloven dat nicotine sigaretten kankerverwekkend maakt. De verslavende werking wordt aan additieven toegedicht, die in werkelijkheid die verslavende werking van de nicotine slechts versterken. Zo kan de indruk ontstaan dat sigaretten met een laag nicotinegehalte gezonder zouden zijn.

Communicatie over nicotinereductie wordt verder gecompliceerd door verschillen in kennis, begrip en bewustzijn onder doelgroepen van verschillende sociaaleconomische status en de vraag in hoeverre ook andere rookwaren (sigaren, orale tabak en waterpijp) en alternatieven als e-sigaretten onder de nicotinereductie-regels vallen.

Het invoeren van verplichte nicotinereductie vergt daarom zeer doordachte, uitgebalanceerde informatiecampagnes richting het publiek, maar bijvoorbeeld ook richting medische professionals, die ook vaak kennis ontberen over nicotineverslaving en de behandeling daarvan. Tegelijk moet voorkomen worden dat zo’n campagne niet-rokers (jongeren) zou aanzetten tot het uitproberen van rookwaren.

Een verkoopverbod is effectiever

Er zijn, concluderen Bialous en Freeman, dus behoorlijk wat obstakels voor een heldere en effectieve communicatie over tabaksgebruik, verslaving, nicotine en gezondheid in campagnes over nicotinereductie. Dat vergt nog veel onderzoek. Daarom besluiten de auteurs hun artikel met de opmerking: “Wereldwijd is er een groeiende belangstelling voor het beperken van het aanbod van tabaksproducten tot zelfs het verbieden van de detailhandel in tabaksproducten. Dat kan uiteindelijk een vruchtbaardere weg blijken voor de landen die alle in het WHO FCTC-verdrag voorgeschreven maatregelen al volledig hebben geïmplementeerd.”

De discussie over de haalbaarheid van nicotinereductie is kortom nog niet gesloten, maar het blijft een voor de hand liggende gedachte om een eind aan de tabaksepidemie te maken door het verslavingsrisico te minimaliseren.