line

Krijgt de VVD geld van de tabaksindustrie?

donderdag 28 november 2013

Ontvangt de VVD giften uit de tabaksindustrie? De antwoorden komen boven water, maar niet van harte en omgeven met mist.

Door Broer Scholtens

Eind oktober stuurde de website TabakNee e-mails en brieven naar acht - van de nog veel meer - stichtingen van de VVD, stichtingen met alle een andere politieke doelstelling. De vraag was simpel: krijgt uw stichting wel eens een gift van de tabaksindustrie?

Die vraag ligt voor de hand. Per slot van rekening hebben verschillende VVD-ers in het verleden een bestuursfunctie gehad in de tabaksindustrie. Oud-commissaris van de Koningin en oud-partijvoorzitter Jan Kamminga is, zonder daar veel ruchtbaarheid aan te geven, al een tijdje commissaris bij Philip Morris. Ferry Houterman was daar eerder commissaris. Oud-VVD-kamerlidmedewerker Michiel Krijvenaar lobbyt voor Philip Morris. Het huidige VVD-Tweede Kamerlid Mark Harbers was voorzitter van het Platform Verkooppunten Tabak, en zo zijn er nog meer. Bovendien komt de liberale partij FDP, de zusterpartij van de VVD in Duitsland, er openlijk voor uit dat ze geld ontvangt van de tabaksindustrie. Dat bleek uit de NDR-documentaire Die Philips Morris Story die 22 oktober vorig jaar is uitgezonden.

Reminder

In het financieel jaarrapport 2012 van de VVD-partij zelf, terug te vinden op haar website, worden geen tabaksgiften genoemd. De aangeschreven VVD-stichtingen zijn de Bestuurdersvereniging van de VVD; de Haya van Somerenstichting vernoemd naar oud-voorzitter en Kamerlid Haya van Someren-Downer; Stichting Ondersteuning VVD Tweede Kamerverkiezing; Stichting Ondersteuning VVD-fractie Zeeland; Stichting voor Politiek Wetenschappelijk Onderzoek; Stichting Vrienden van de VVD; de JOVD, en de Teldersstichting, de wetenschappelijke onderzoekpoot van de VVD. Enkele grote stichtingen kregen na twee weken via hun bekende emailadres een reminder.

Alleen Tweede Kamerlid Helma Neppérus antwoordt direct dat de stichting waarvan zij penningmeester is, de Stichting voor Politieke Wetenschappelijk Onderzoek, geen giften ontvangt vanuit de tabaksindustrie. Enkele dagen later belt de Haya van Somerenstichting om te zeggen dat ook zij geen giften ontvangt. Pas op 25 november, na een extra reminder, reageert de Teldersstichting. Zij heeft "nooit donaties vanuit de tabaksindustrie ontvangen".

Bas Eenhoorn

De rest van de stichtingen zwijgt in alle toonaarden, ondanks een reminder. Het ontbreekt aan transparantie (en behulpzaamheid). En hadden we dat niet eerder gehoord, nota bene uit de mond van een van de politieke kopstukken van de partij, Bas Eenhoorn. In augustus vorig jaar fulmineerde voormalig partijvoorzitter Eenhoorn in een interview in NRC Handelsblad over de stichtingen van zijn partij. We lezen: "Steen des aanstoot voor Eenhoorn is dat de ongeveer vijftien nationale en lokale (vrienden-)stichtingen die de VVD heeft opgericht maar beperkt doorzichtig zijn. Ze leggen geen publieke verantwoording af over hun financiën en donateurs."

En dus toog TabakNee naar Eenhoorn om nog eens te informeren naar zijn transparantieklacht. Eenhoorn blijkt kort van stof. Hij kan TabakNee niet helpen aan meer informatie. "Jammer dat er geen reactie is gekomen. Maar in de jaarverslagen moet het gemakkelijk terug te vinden zijn", is het advies dat hij terugmailt vanuit zijn woonstede Wassenaar. Hoe jammer nou, de jaarverslagen van de stichtingen zijn niet openbaar.

Eenhoorn heeft nog een andere tip: de huidige voorzitter zou ons mogelijk kunnen helpen. Een opmerkelijke suggestie. De speurtocht van TabakNee begon namelijk bij de partij zelf met de vraag aan de verantwoordelijke voorlichtster of zij ons zou kunnen helpen aan gegevens over eventuele giften aan de verschillende VVD-stichtingen. "Over donaties aan de stichtingen moet u bij de stichtingen zijn", liet ze kort per e-mail weten.

E-mails niet ontvangen

Uiteindelijk gaat het Hoofd Communicatie/Campagnemanager Bas Erlings zich met de kwestie bemoeien. Hij snapt het probleem niet. "Ik heb even wat rondgebeld, en ik had de antwoorden van de stichtingen binnen ander half uur. Het was allemaal vreselijk makkelijk te achterhalen. De meeste stichtingen zitten hier in hetzelfde gebouw."

Erlings vindt het maar vreemd. De stichtingen die niet hebben gereageerd, zegt hij, hebben geen e-mails ontvangen en ook geen brieven. Dat vinden wij dan weer vreemd. Er zijn namelijk e-mails en adressen gebruikt die op officiële websites of in het register van de Kamer van Koophandel staan vermeld. Opmerkelijk is dat geen enkele email of brief is teruggekomen bij TabakNee. Dat de JOVD niet heeft gereageerd, komt volgens Erlings wellicht door een bestuurswisseling in die kring. En: "Ik zie dat u de Stichting Ondersteuning VVD Tweede Kamerverkiezing ook hebt aangeschreven. Dat is fout, want die bestaat niet meer."

Later stuurt hij een e-mail, hij heeft zich vergist. Díé stichting bestaat nog wel, maar: "De stichting Ondersteuning VVD-fractie Zeeland is de stichting die niet meer bestaat." Volgens de Kamer van Koophandel bestaat ook die stichting nog wel degelijk.

Na zijn belrondje door de eigen gelederen komt Erlings met een verlossend antwoord: "De VVD en de stichtingen van de VVD op uw lijstje ontvangen geen giften vanuit de tabaksindustrie." Maar dat wisten we al, weliswaar uit andere hoek. In de dagen dat het stil bleef, was er namelijk al vast verder gezocht. Donaties en giften zijn één aspect van beïnvloeding, directe contacten tussen politici en mensen uit de tabaksindustrie is een goede tweede. In dat kader stuiten we opnieuw op de Haya Van Somerenstichting waar ze partijleden met een politieke ambitie vaardigheden bijbrengen, licht de voorzitter van de stichting, Marianne Schuurmans-Wijdeven toe.

Marco Diekstra

Een van de trainers bij de stichting is Marco Diekstra, secretaris-generaal (SG) van de Stichting Sigarettenindustrie (SSI). SSI-leden zijn British American Tobacco, Japan Tobacco International en Imperial Tobacco Nederland. Samen vertegenwoordigen zij ongeveer driekwart van de Nederlandse markt voor tabaksproducten. Diekstra is zich van geen kwaad bewust. "Mijn werk als SG heeft geen enkel verband met mijn trainersfunctie bij de Haya van Somerenstichting. Er is geen sprake van belangenverstrengeling dan wel integriteitsschending." Diekstra, zo schrijft hij, "biedt VVD-leden kennis en vaardigheden aan in het kader van hun persoonlijke vaardigheden en ontwikkeling."

Schuurmans-Wijdeven, de voorzitter van de stichting, is het met hem eens: "We bedrijven geen politiek, er kan dus geen sprake zijn van beïnvloeding."

SSI-baas Diekstra heeft nog wel een nieuwtje voor TabakNee: "Noch vanuit de SSI, noch vanuit de leden van mijn organisatie, gaan er giften richting VVD dan wel richting aan de VVD gelieerde stichtingen of bestuursleden."