Strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq deed in de herfst van 2016 aangifte tegen de vier grootste tabaksfabrikanten die in Nederland actief zijn. Ze beschuldigt hen onder andere van zware mishandeling, opzettelijke benadeling van de gezondheid en valsheid in geschrifte. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) vertelt ze over deze strafzaak, de gewetenloosheid van de tabaksindustrie en over verslaving.

Door de webredactie

Strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq deed aangifte namens twee patiënten en Stichting Rookpreventie Jeugd. Daarna sloten zich andere organisaties aan: KWF Kankerbestrijding,
 het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG), de Stichting Claudicationet, vertegenwoordigers van respectievelijk artsen en fysiotherapeuten, en Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK).

Zelf was Ficq tot haar 45e verslaafd aan sigaretten, zegt ze in het interview met het NTvG. Lang dacht ze na over de vraag waarom nicotineverslaving zo heftig is. “Het geheim van nicotineverslaving is, onder meer, dat je er niet dronken van wordt […]. Je komt na je eerste ochtendsigaret niet met een kegel of met sociaal onaanvaardbaar gedrag op je werk. En dat is voor de tabaksindustrie goud.”

Controle

Volgens Ficq weten rokers diep van binnen wel dat ze verslaafd zijn, maar voelen zij dat niet zo. “Ik was in mijn hoofd ook geen verslaafde toen ik verslaafd was. Iedere roker vindt zichzelf niet verslaafd. Die denkt: ik ben geen junk, ik kies er zelf voor en ik stop wanneer ik dat wil. Je denkt er controle over te hebben. En dat beeld is ook heel erg zo neergezet door de industrie. De Marlboro Man, de vrije man, de baas op zijn paard.”

Clean en juridisch

Bij Ficq viel het kwartje geleidelijk, tijdens het uitzoekwerk voor de strafzaak. “Die zaak hebben we heel clean en juridisch bekeken. En dan zijn er een aantal hobbels: causaliteit, opzet, en wederrechtelijkheid in ruime en in enge zin. Causaliteit konden we rustig parkeren. Dat tabak met alle toegevoegde additieven na gebruik verslaving, kanker, ziekte en dood oplevert is niet ingewikkeld om aan te tonen.” Opzet was ook geen probleem: “De tabaksindustrie weet exact wat er in sigaretten zit, hoe verslavend en hoe dodelijk ze zijn. De verslaving wordt expliciet beoogd. De daaruit voortvloeiende ziekte en sterfte niet, maar die worden wel achteloos als onvermijdelijk gevolg op de koop toe genomen.”

Gebruiker kiest er zelf voor

De wederrechtelijkheid – aantonen dat een gedraging in strijd is met het recht – was ingewikkelder, vertelt Ficq. “Het frame ‘de gebruiker die er zelf voor kiest’ kunnen wij weerleggen via de door de tabaksindustrie beoogde verslaving. Verslaving is haar bedrijfsmodel. De producenten weten dat als hun sigaretje niet verslavend zou zijn, er niet zou worden gerookt […].” Dat vindt ze tekenend voor de gewetenloosheid van de tabaksindustrie.

Ficq kan nu nog steeds bijna niet geloven hoe gewetenloos de tabaksindustrie is. Neem de sjoemelsigaretten: “Ze bieden bewust een gemanipuleerde filtersigaret aan, wetend dat de hoeveelheid schadelijke stoffen 10-20 keer hoger is dan de wet toestaat.”

Geniaal

Ficq heeft geen goed woord over voor de tabaksindustrie. “Als je je eenmaal verdiept in het product en de marketingstrategieën, daalt er toch wel een zekere woede over je heen. Zeker als je ook nog moet vaststellen dat de tabaksindustrie kwetsbare mensen in de derde wereld, nu, ‘as we speak’, massaal aan het roken probeert te krijgen. Ik vind dat onwaarschijnlijk misdadig.”

Toch heeft Ficq ook een zekere ‘bewondering’ voor de tabaksindustrie. “Ze is geniaal. De argumenten die geframed zijn vanuit de tabaksindustrie zijn geniaal. Haar product is geniaal. Haar marketing is geniaal. Geniaal. Geniaal gewetenloos, dat ook. Onvoorstelbaar gewetenloos. Twee op de drie mensen die roken, gaan eraan dood. De verbijstering dat sigaretten gewoon te koop zijn wordt steeds groter. De perfecte misdaad. Een enorm uitdagende zaak, die ik hoe dan ook wil winnen.”

Hier kunt u het hele artikel lezen.