Zes jaar geleden ging hij de wereld over als de kettingrokende peuter. Nu is Aldi Rizal verlost van zijn verslaving, maar zijn verhaal maakt duidelijk hoe dramatisch het is gesteld met het rookontmoedigingsbeleid in Indonesië. De tabaksindustrie maakt er gretige gebruik van om deze lucratieve markt te ontginnen.

Door de webredactie

“Alsjeblieft, rook niet. Probeer het niet. Het is moeilijk om ervan af te komen.” Niet een waarschuwing die je zou verwachten van een kind van acht. Toch spreekt de Indonesische Aldi Rizal uit ervaring. Zes jaar geleden gingen filmpjes van hem als tweejarige kettingroker de wereld over. Het kereltje rookte 40 sigaretten op een dag.

Met hulp van de vooraanstaande kinderpsycholoog dr. Seto Mulyadi, voorzitter van de Nationale Commissie voor Kinderbescherming, is het Aldi gelukt van zijn verslaving af te komen. De jongen maakt zich nu sterk om andere kinderen van het roken te houden in een land waar 65% van de mannelijke bevolking rookt en 21% van de jongens tussen de 13 en 15 jaar, volgens cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Verslaafde peuter

Rokende jongere kinderen en zelfs peuters zijn niet ongewoon in Indonesië. In een verhaal van CNN over Aldi Rizal beschrijft zijn moeder hoe hij als tweejarige verslaafd is gemaakt. Het jongetje, de jongste van drie broers, ging iedere dag mee met zijn moeder naar de markt, waar zij groenten verkoopt. Rokers hebben hem daar het roken geleerd en hij kon er bij iedereen sigaretten krijgen.
Aldi’s moeder vertelt ook over de woedeaanvallen die hij kreeg als zij probeerde hem van de sigaretten te weerhouden. “Hij begon met zijn hoofd tegen de muur te beuken. Hij werd gek en verwondde zichzelf als hij geen sigaret kreeg.” Ze vertelt dat ze bang was dat de jongen dood zou gaan als ze hem geen geld gaf voor sigaretten.

Groeiend aantal rokers

Nu is Aldi een gezonde achtjarige, maar hij heeft hard moeten vechten om zijn tabaksverslaving van zich af te schudden en daarna ook nog de eetverslaving die ervoor in de plaats kwam. Volgens psycholoog Mulyadi was het een voordeel dat Aldi nog zo jong was, waardoor hij de mentale flexibiliteit had om gemakkelijker te veranderen. Toch kostte de behandeling veel inspanning en moest Aldi enkele maanden naar Jakarta om elke dag bij Mulyadi te kunnen zijn. “Ik wil niet meer roken”, zegt de jongen nu. “Ik wil niet ziek worden.”

De vraag is of zijn waarschuwing om niet te gaan roken veel effect zal hebben in Indonesië, waar tegen de westerse trend in het aantal rokers juist toeneemt. Zoals TabakNee al eerder meldde voert de tabaksindustrie haar legale en illegale marketingpraktijken in Indonesië en andere opkomende economieën extra op. Daarbij wordt ze in Indonesië weinig in de weg gelegd: Indonesië is een van de weinige landen die het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de WHO nog niet hebben ondertekend.

Tabaksreclame is alomtegenwoordig en hoewel het verboden is worden sigaretten overal per stuk verkocht.
In een land waar bijna 60% van de mannen rookt, waar reclameboodschappen overal een wereld van vrijheid en avontuur schetsen voor rokers en waar sigaretten onder handbereik zijn is er voor jonge jongens weinig aanleiding om niet ook te beginnen.

Nu ook meisjes

Hoewel roken onder vrouwen tot nog toe nauwelijks aan de orde is geweest in Indonesië, wordt tabaksgebruik ook voor meisjes steeds gewoner, beschrijft CNN. De jongste WHO-cijfers (december 2016) vermelden 2,1% vrouwelijke rokers onder volwassenen en 1,5% onder 13-15-jarigen. Maar CNN sprak een 16-jarig meisje dat op haar 13de begon met roken nadat een vriendin haar een sigaret aanbood. Ze rookt nu een pakje van 12 sigaretten per dag en zegt dat de helft van haar klasgenoten ook rookt. De tabaksindustrie zal de kans om deze miljoenenmarkt te ‘ontwikkelen’ niet snel laten liggen.

Grote zorgen

Kinderarts Aman Pulungan, president van de Indonesische vereniging van kinderartsen, maakt zich dan ook grote zorgen. Hij wijst erop dat de tabaksindustrie nog steeds sport- en muziekevenementen sponsort. Ook ziet hij verborgen reclame voor roken in tv-programma’s toenemen. Zelfs scholen kunnen zich door tabaksfirma’s laten sponsoren, stelt dr. Lily Sulistyowati, directeur preventie en bestrijding van niet-overdraagbare ziekten op het ministerie van Volksgezondheid. Het ministerie is met de departementen Onderwijs en Communicatie bezig tabakssponsoring en reclame te verbieden en met het ministerie van Transport een verbod op roken in openbaar vervoer voor elkaar te krijgen.

Schijnheilige reactie

Kleine, machteloze stapjes in de strijd met een machtige tegenstander. Sampoerna, dochterbedrijf van Philip Morris en marktleider in Indonesië, reageerde per mail met de grootst mogelijk schijnheiligheid op het verhaal. Het bedrijf “verzet zich stevig tegen jeugdroken” en zegt zijn marketing niet opzettelijk op jongeren onder de 18 te richten. De tabaksfirma zegt “er alles aan te doen” om geen reclame te plaatsen binnen een straal van 100 meter rondom scholen. Maar “gezien het grote aantal winkels verspreid over Indonesië kunnen zich vergissingen voordoen, maar we doen onze absolute best om ervoor te zorgen dat we alleen met volwassenen communiceren.”
Verder stelt het bedrijf dat het “eerlijke en evenwichtige regelgeving op zowel nationaal als provinciaal en gemeentelijk niveau” ondersteunt, maar dat “een gebrek aan harmonisatie van de regelgeving in het land verwarring veroorzaakt en het voor de industrie moeilijk maakt om eraan te voldoen.”

Ze hadden ook kunnen schrijven: ‘Omdat niemand ons een strobreed in de weg legt, gaan we onverminderd door met het pushen van tabak onder jongeren.”