Omdat de sigarettenconsumptie in het Westen afneemt, richt de tabaksindustrie haar pijlen op jongeren in ontwikkelingslanden. Daar zijn de regels nog niet zo streng en kan er dus een flink aantal nieuwe klanten worden geworven. Pensioenfonds ABP heeft aandelen in de tabaksindustrie en profiteert derhalve van rookverslaafde jongeren die het weinige geld dat ze hebben beter aan nuttiger zaken zouden kunnen besteden.
Door de webredactie

Een van de landen waar de tabaksindustrie volop nieuwe klanten werft is het Oost-Aziatische Myanmar. Het land maakt een enorme economische groei door. Volgens Euromonitor is het land een van de twintig ‘markten van de toekomst’ met haar jonge bevolking en haar liberale economie. Tabak vormt een van de grootste industrieën van Myanmar, met een omzet van naar schatting 450 miljoen dollar. De jaarlijkse groei van de industrie tussen 2013 en 2018 wordt geschat op 16 procent.

De afzetmarkt voor sigaretten is ook groeiende. Maar liefst 44 procent van de volwassen mannen rookt en dat aantal neemt alleen maar toe. In 2018 is de verwachting dat er 25 miljard sigaretten zullen worden verkocht in het land, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2013.
Tabaksgigant British American Tobacco heeft drie jaar geleden opnieuw in het land geïnvesteerd door een nieuwe fabriek te bouwen, wat 50 miljoen dollar kostte.

Tabak is goedkoop in Myanmar, een pakje sigaretten kost 57 dollarcent. Ook kunnen jongeren makkelijk aan tabak komen: uit onderzoek blijkt dat een op de vijf winkels sigaretten aan hen verkoopt.

Bewegingsruimte

Terwijl de opbrengsten in het westen teruglopen, houdt de industrie haar winsten hoog door zich te richten op ontwikkelingslanden waar nog flink wat bewegingsruimte in wetgeving te vinden is. Myanmar heeft bijvoorbeeld als enig Oost-Aziatisch land geen budget om tabaksverslaving te bestrijden. Wel heeft het een reclameverbod ingesteld voor tabak en onlangs heeft de overheid fabrikanten verplicht gesteld om sigarettenpakjes voor 75 procent te bedekken met afschrikwekkende plaatjes.

Tabaksfabrikant Japan Tobacco International plaatste daarop een advertentie in de krant waarin het zei zich naar de nieuwe regels te zullen voegen. Men drukte daarbij echter plaatjes af van sigarettenpakjes met hun merken erop: alsnog reclame. Mocht de overheid ertegen willen optreden, dan zijn de boetes zo laag dat een tabaksfabrikant daar haar schouders voor ophaalt. In Myanmar kost een overtreding bijvoorbeeld 7,95 dollar.

Niet bon ton

Het zal dus nog even duren voordat het beleid en de controle op de naleving ervan zo vooruit is gegaan dat tabaksfabrikanten daadwerkelijk in hun portemonnee gaan merken dat ook hier roken niet meer bon ton is. Tot die tijd zullen ze hun marketingstrategieën blijven toepassen op jongeren van ontwikkelingslanden. Hoe meer jongeren verslaafd raken aan tabak, op des te meer vaste klanten de industrie kan rekenen. Tot zij uiteraard ook weer zo ziek zijn dat een nieuwe generatie jonge rokers nodig is om hen te vervangen. De industrie noemt jongeren niet voor niets ‘Replacement Smokers’ (zie de documentaire De Vervangers). Hoewel sigaretten in Myanmar relatief goedkoop zijn, kost de verslaving toch geld.Deze vaak in armoede levende jongeren zouden dat beter aan eten en een dak boven hun hoofd kunnen besteden.

Rendement

Saillant detail is dat niet alleen de tabaksindustrie haar zakken vult over de ruggen van jongeren in ontwikkelingslanden. Het Nederlandse pensioenfonds ABP heeft namelijk tabaksaandelen omdat ze vindt dat ze tabak nodig heeft om genoeg rendement in huis te halen om de bij haar aangesloten pensioengerechtigden uit te kunnen betalen. Dat betekent dat iedereen die een pensioen heeft bij ABP, een gedeelte van zijn of haar pensioeninkomsten te danken heeft aan rokende jongeren in arme landen.

Het vreemde is dat ABP-directeur Corien Wortmann zich inzet voor stichting Save the Children, dat zich richt op het ondersteunen van kinderen in ontwikkelingslanden. Ze neemt dat blijkbaar niet serieus genoeg om de tabaksaandelen van het ABP van de hand te doen. Maar de gezondheid van kinderen die in armoede leven zou er bij gebaat zijn als ze weg blijven van tabak.

Andere pensioenfondsen hebben ervoor gekozen ethisch verantwoord te beleggen en tabak de rug toe te keren. Het ABP blijft echter net zo verslaafd aan nicotineaandelen als de jongeren die in de val van de industrie zijn getrapt en zijn gaan roken.

Meer weten over de ontwikkelingslandenstrategie van de tabaksindustrie? Bekijk de BBC-documentaire ‘Burning desire: the seduction of smoking’.