Een streng tabaksontmoedigingsbeleid met een combinatie van maatregelen kan er voor zorgen dat het aantal rokers in 2050 is gedaald tot 5%. Bij ongewijzigd beleid blijft dat aantal steken op 17%. Daling van het aantal rokers levert in alle gevallen maatschappelijke baten op. Dat blijkt uit het rapport Maatschappelijke kosten baten analyse van tabaksontmoediging dat donderdag 9 juni is aangeboden aan staatssecretaris Martin van Rijn.
Door de webredactie

Wat levert het terugdringen van tabaksgebruik de maatschappij op? Deze vraag beantwoordt een samenwerkingsverband van de Universiteit van Maastricht, het RIVM en het Trimbos instituut in het rapport Maatschappelijke kosten baten analyse van tabaksontmoediging dat werd betaald door het KWF.

Alle onderzoeken naar tabaksgebruik laten zien dat 23% van de bevolking ouder dan 15 jaar rookt. In het rapport wordt echter uitgegaan van de totale bevolking, dus de leeftijdsgroep van 0 tot 100 jaar, wat het aantal rokers naar beneden brengt tot 20%. Dat komt ongetwijfeld door het geringe aantal rokende baby’s en kleuters.

Acht scenario’s

In het rapport wordt een achttal scenario’s doorgerekend met uiteenlopende inzet van maatregelen om het roken te ontmoedigen, zoals jaarlijkse accijnsverhoging, multimediale campagnes of het aanbieden van rookstop-hulp. Als die maatregelen tezamen worden genomen leidt dit tot een substantiële daling van het aantal rokers in 2050 tot 5,6% van de bevolking. Bij ongewijzigd beleid zou dit nog 17,5% zijn.

Het rapport toont ondubbelzinnig aan dat een stevig preventiebeleid een win-win situatie oplevert voor iedereen: minder mensen worden slachtoffer van de gevolgen van hun tabaksverslaving, de arbeidsproductiviteit gaat vooruit door minder ziekteverzuim en de staat ontvangt meer inkomsten uit accijnzen. Alle onderzochte scenario’s resulteren in een positief saldo, al worden de baten bij verschillende stakeholders behaald, afhankelijk van het scenario.

Economische status niet meegerekend

Opvallend is dat het rapport vermeldt dat het niet mogelijk is geweest om Sociaal Economische Status (SES) te verdisconteren in de resultaten. Dat is jammer want de verschillen zijn groot, van de mensen met het laagste opleidingsniveau (lagere school) rookt 20% dagelijks en van de hoogst opgeleiden (hbo of universiteit) is dit 13% (bron: www.nationaalkompas.nl). De uitwerking van verschillende maatregelen zou wel eens heel anders kunnen uitpakken voor deze groepen. In het meest gunstige scenario rookt volgens het rapport in 2050 nog maar 5.6% van de bevolking. Het zou zo maar kunnen dat in de hoge SES tegen die tijd vrijwel niemand meer rookt en in de lage SES nog steeds meer dan 10%!

Ook het omgekeerde is mogelijk, als een pakje sigaretten 25 euro gaat kosten dan kunnen de mensen met een laag inkomen zich niet meer permitteren om te roken. Wellicht dat de onderzoeksgroep toch nog eens een poging kan doen om de scenario’s apart te berekenen voor mensen met een lage resp. hoge SES.

Anything goes

Het rapport besluit met een aanbeveling voor de politiek die er op neer komt dat eigenlijk alles beter is dan met het huidige beleid door te gaan. Anything goes. Wel wordt er voor gewaarschuwd om in het geval van accijnsverhoging, in de gaten te houden dat de verschillen in accijnzen met omringende landen te groot worden. Consumenten kopen hun tabak dan in belendende landen met lagere accijnzen. Harmonisatie van accijnzen is dus geboden.

De hamvraag is nu wat de politiek gaat doen met dit rapport. In een uitzending van Een Vandaag werden de tabakswoordvoerders van de coalitie naar hun mening gevraagd.

Marith Volp, tabakswoordvoerder van de PvdA, zei: ‘Het is goed als de staatssecretaris gaat kijken wat de meerwaarde zou kunnen zijn van accijnsverhoging jaarlijks met 5%, waardoor mogelijk mensen eerder gaan stoppen met roken, maar ook een nieuwe generatie minder makkelijk gaat starten met roken.’

Erik Ziengs van de VVD twitterde: ‘Wij zijn geen partij die gedrag wil afdwingen met accijnzen.’ En staatsecretaris Van Rijn zei bij de overhandiging van het rapport dat hij eigenlijk niet zo geïnteresseerd was in de financiële kosten van welk scenario dan ook. Waar het hem om gaat is de volksgezondheid.

Accijnsverhoging

Het is goed om te horen dat met de PvdA te praten valt over een jaarlijkse accijnsverhoging. De staatssecretaris zegde zelfs toe dat hij zijn best zou doen om een stevige antitabak paragraaf in het verkiezingsprogramma van de PvdA te krijgen. En als hij wil weten wat het effect is van accijnsverhoging dan hoeft hij slechts het rapport van de KNMG over tabaksontmoediging te lezen, daar staat alles keurig op een rijtje. Uit recent onderzoek van Maurice de Hond blijkt bovendien dat er onder kiezers van beide coalitiepartijen, dus ook bij de VVD, steun is voor accijnsverhoging. Misschien dat Erik Ziengs zijn licht eens op moet gaan steken bij zijn eigen kiezers.