Donald Trump, inmiddels enige maanden President van de Verenigde Staten, brengt via zijn woordvoerders het ene na het andere hersenspinsel naar buiten om zowel zijn wereldbeeld als zijn beleid te rechtvaardigen. Kellyanne Conway, een van Trumps adviseurs, introduceerde zelfs de term ‘alternatieve feiten’ als synoniem voor zijn niet door feiten onderbouwde beweringen. 
Maar ‘alternative facts’ is natuurlijk geen nieuw begrip. The Daily Beast, een Amerikaanse nieuwswebsite, dook in de geschiedenis van deze strategie die werd ontworpen om de aandacht af te leiden van de waarheid en kwam uit bij dé leugen-industrie, big tobacco.
Door de webredactie

Vorige week maakte de Amerikaanse President Trump een begin met het terugdraaien van veel van de klimaatmaatregelen die zijn voorganger Obama had ingevoerd. Al sinds Trump campagne voerde was duidelijk dat hij een klimaatscepticus was, iemand die het wetenschappelijk bewijs over klimaatveranderingen bewust negeert omdat het hem niet goed uitkomt.
Trump baseert zijn mening mede op een door de Amerikaanse kolenindustrie gefinancierd rapport. Opnieuw introduceerden Trump en zijn team hiermee zogenaamde ‘alternative facts’ in het publieke debat.

De Amerikaanse nieuwswebsite The Daily Beast dook in de geschiedenis van deze strategie, ontworpen om met alternatieve feiten de publieke opinie te beinvloeden. Voor de lezers van deze site zal het geen verrassing zijn dat men uitkwam bij de kampioen van de alternatieve feiten: de tabaksindustrie.

Vrees voor eigen hachje

In 1964 bracht de Surgeon General, de hoogste Amerikaanse overheidsadviseur op gezondheidsgebied, een rapport uit. Op basis van 7000 studies en het oordeel van 150 experts concludeerde hij dat rokers 70% meer kans hadden op vroegtijdig overlijden dan niet-rokers. Tien jaar daarvoor had de voorzitter van de American Cancer Society al gewaarschuwd voor de gevaren van roken.
De tabaksindustrie vreesde voor haar eigen hachje, want als algemeen bekend zou worden dat je dood zou gaan aan roken zou hun omzet kelderen. Het belangrijkste PR-bureau van de VS, Hill & Knowlton adviseerde de tabaksindustrie dat het belangrijk was om twijfel te zaaien over de feiten over roken. Zo konden bestaande rokers zich vastklampen aan de andere feiten die hen wel goed uitkwamen, die hen vertelden dat het allemaal wel meeviel, zodat ze hun sigarettenverslaving niet op zouden geven.
Dit advies gaf het startschot aan een campagne waarin alternatieve wetenschappelijke studies naar voren werden geschoven waarin het tegendeel werd beweerd van wat de Surgeon General had vastgesteld. Hoewel deze studies niet voldeden aan de criteria voor goed wetenschappelijk onderzoek, kregen ze desondanks veel aandacht.

Vier-punten strategie

Hill & Knowlton ontwierpen voor de tabaksfabrikanten een vier-punten strategie. Als wetenschappers iets rapporteerden dat hen niet beviel, probeerde men ze onderuit te halen door hun geloofwaardigheid te ontkrachten met persoonlijke smaadcampagnes. Voorts probeerden ze aandacht te genereren voor tegengestelde meningen uit andere wetenschappelijke expertisehoeken via massa-publicaties. In deze publicaties werd bijvoorbeeld genegeerd dat roken allerlei soorten kankers veroorzaakt, maar werd de nadruk gelegd op psychologen die beweerden dat roken heel goed voor de mentale gezondheid zou zijn.
Ook zorgde men er voor dat tabaksvriendelijke wetenschappers (die vaak door de tabaksindustrie zelf werden betaald) een platform in het publieke debat kregen, zodat ook het grote publiek van hun bevindingen kennis kon nemen.
Wetenschappers die zich niet voor het karretje van de tabaksindustrie lieten spannen werden met een stroom aan publicatie geconfronteerd, zodat hun onderzoek zoveel mogelijk ondergesneeuwd raakte.

Succesvol

Decennialang wist de tabaksindustrie met deze succesvolle strategie te voorkomen dat strengere anti-rookmaatregelen werden ingevoerd waardoor rokers gewoon door konden blijven paffen. De aandeelhouders van big tabacco konden tevreden naar hun bankrekening blijven kijken. Pas in 2001 werd deze tot dan toe verborgen strategie van de tabaksindustrie via gerechtelijke procedures openbaar gemaakt.

De ontmaskering van de praktijken van de leugen-industrie heeft vooralsnog niet geleid tot de ondergang van de methode zelf. Trump gebruikt exact hetzelfde strijdplan om er voor te zorgen dat de door hem zo geliefde kolenindustrie vrij spel kan krijgen: twijfel zaaien zodat actie uitblijft. Met dank aan big tobacco.

Meer lezen? Het boek Merchants of Doubt gaat dieper in op de door de tabaksindustrie bedachte twijfelstrategie en trekt paralellen met de klimaatdiscussie.